Το τελευταίο σκίτσο του Wolinski

Την Τετάρτη 7 Ιανουαρίου 2015 τρεις μασκοφόροι με καλάσνικοφ εισβάλλουν στα γραφεία του γαλλικού σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo σκορπώντας το θάνατο σε 12 άτομα, μεταξύ των οποίων τέσσερις από τους σκιτσογράφους του περιοδικού. Οι δράστες εικάζεται ότι είναι φονταμενταλιστές μουσουλμάνοι (γεννημένοι στη Γαλλία, όπως βγαίνει στην πορεία) οι οποίοι θέλησαν να τιμωρήσουν με αυτό τον τρόπο τους “άπιστους” που σε πολλά σκίτσα τους σατίριζαν το Ισλάμ, όπως και κάθε μορφή θρησκευτικού φανατισμού και μισαλλοδοξίας. Το γεγονός ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων, συμπαράστασης προς τα θύματα της επίθεσης αλλά και αναζωπύρωση του ρατσιστικού και ισλαμοφοβικού, συγκεκριμένα, λόγου στη Γαλλία και γενικότερα στην Ευρώπη.

Παρακάτω αλιεύουμε μερικές πληροφορίες γύρω από την ιστορία, ξεκινώντας από τον Wolinski σαν κεντρικό “ήρωα”, βλέποντας πως ο φανατισμός ιστορικά δεν είναι και πολύ φίλος με τη σάτιρα καθώς και πως συνδέεται όλο αυτό με τη δική μας περίπτωση, εδώ, στο απέναντι σκέλος του “Ελλάς-Γαλλία-Συμμαχία”.

Τα πρώτα χρόνια

Ο Wolinski (Georges Wolinski, 1934-2015) ήταν ο αρχαιότερος από τους τέσσερις σκιτσογράφους του περιοδικού, με παρουσία στο χώρο του σατιρικού σκίτσου από τη δεκαετία του 1960. Συμμετείχε στο σατιρικό μηνιαίο Hara-Kiri, του οποίου η μετέπειτα εβδομαδιαία έκδοση Hara-Kiri Hebdo θεωρείται ο “πρόγονος” του Charlie. Ο αιρετικός χαρακτήρας του Charlie Hebdo καταδεικνύεται από τη γέννησή του κιόλας, αφού το Hara-Kiri έκλεισε από τη γαλλική κυβέρνηση μετά το εξώφυλλο που ακολούθησε το θάνατο του Charles de Gaulle το Νοέμβριο του 1970. Τότε γεννήθηκε, σαν από τις “στάχτες” του de Gaulle το Charlie, με σαφή αναφορά στον εκλιπόντα Γάλλο πρόεδρο.

Στις 9 Νοεμβρίου 1970 ο Charles de Gaulle πεθαίνει στο σπίτι του στο Colombey-les-Deux-Églises. Σχεδόν μια εβδομάδα νωρίτερα μια φωτιά σε νυχτερινό κλαμπ είχε σκοτώσει 146 άτομα. Το εξώφυλλο έγραψε: “Τραγικός χορός στο Colombey: 1 νεκρός”

Η σάτιρα στο στόχαστρο

Οποιαδήποτε απολυταρχική δομή που σέβεται τον εαυτό της φαίνεται να έχει εξορισμού και πριν από κάθε άλλο ένα άγραφο πρόταγμα: καμία ανοχή στο διαφορετικό, καμία “άλλη άποψη”. Όταν σε αυτή τη συνταγή δε, η άλλη άποψη είναι η σάτιρα που στρέφεται πίσω σε αυτό το ήδη προβληματικό μόρφωμα, τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά. Η ιστορία έχει δείξει πως τα μυαλά που έχουν γαλουχηθεί και δοθεί αποκλειστικά στο μίσος και την καταστροφή δεν μπορούν να επεξεργαστούν την κριτική και κατ’επέκταση τη σάτιρα, την πιο δημιουργική αλλά ταυτόχρονα περίπλοκη και δύσκολη μορφή κριτικής.

Στις 30 Σεπτεμβρίου 2005 η δανέζικη εφημερίδα Jyllands-Posten δημοσιεύει 12 σκίτσα του Μωάμεθ, με σκοπό τη συνεισφορά στη συζήτηση περί ισλαμισμού και της αυτολογοκρισίας που επικρατούσε (μόλις 4 χρόνια μετά την 9/11 και εν μέσω επιχειρήσεων των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή). Η αγωγή κατά της εφημερίδας απορρίπτεται τον Ιανουάριο του 2006 και σημαίνει την έναρξη παγκοσμίων διαδηλώσεων και ταραχών στις πρεσβείες της Δανίας, σημειώνονται επιθέσεις εναντίον χριστιανών αλλά και βομβιστικές επιθέσεις, συνολικά με πολλούς νεκρούς. Φυσικά ο δημιουργός ενός από τα δώδεκα σκίτσα, Kurt Westergaard, του οποίου το σκίτσο ήταν και το πιο επίμαχο, είχε επικηρυχθεί και τελικά υπήρξαν απόπειρες δολοφονίας εναντίον του.

Το φύλλο της Jyllands-Posten με τα σκίτσα του Μωάμεθ.

Αυτό με την βόμβα στο τουρμπάνι προκάλεσε τη μεγαλύτερη οργή φανατικών ομάδων μουσουλμάνων ανά τον κόσμο.

Φυσικά, σε καμία περίπτωση τα παραπάνω γεγονότα δεν περιορίζονται στο χώρο του Ισλάμ. Χωρίς να αρχίσουμε μια τεράστια απαρίθμηση από περιστατικά όπου η σάτιρα και συγκεκριμένα το σκίτσο έχουν έρθει αντιμέτωπα με την άκρως πουριτανική χριστιανική εκκλησία, θυμίζουμε απλά το πιο πρόσφατο και απτό παράδειγμα για εμάς, με την περιβόητη θεατρική παράσταση στο θέατρο Χυτήριο που απεικόνιζε το χριστό ως γκέι και τα πλήθη φανατικών χριστιανών με την ευγενική χορηγία των φασιστών της Χρυσής Αυγής, που τελικά ακύρωσαν την παράσταση.

Τα λάθος συμπεράσματα

Κάποιος, λοιπόν που (ηθελημένα συνήθως) αγνοεί την αλήθεια της τελευταίας παραγράφου φτάνει πολύ εύκολα αλλά λανθασμένα και με δόλο στο συμπέρασμα ότι “φταίει το Ισλάμ”. Αυτή τη ρητορική έσπευσε να λανσάρει η Λεπέν στη Γαλλία μετά το χτύπημα, αυτή τη ρητορική φυσικά τρέξανε και τα δικά μας τα δεξιά και ακροδεξιά απερχόμενα ανθρωπάκια της κυβέρνησης να μας περάσουν και εδώ. Το πρόταγμά τους κοινό: “κακοί μουσουλμάνοι, γενικά κακοί μετανάστες, ΟΛΟΙ, τζιχαντιστές και μη (ας στέλναμε όπλα στον ISIS τόσο καιρό), κλείστε σύνορα, φράχτες, φράχτες, φράχτες”. Κλείνοντας την ημέρα της αναίσχυντης προπαγάνδας σε κάθε μέσο από τους γνωστούς γκεμπελίσκους, ο ίδιος ο Αντώνης Σαμαράς κάνοντας φτηνή προεκλογική πολιτική πάνω στα πτώματα του Charlie Hebdo δήλωσε (link youtube): “Σήμερα στο Παρίσι είχαμε μακελειό από βομβιστική (;) επίθεση με τουλάχιστον δώδεκα νεκρούς κι εδώ κάποιοι προκαλούν, προσκαλούν να πω καλύτερα, προσκαλούν κι άλλους λαθρομετανάστες και μοιράζουν από τώρα ιθαγένειες”.

Έφτασαν λοιπόν οι νεκροί του Charlie Hebdo, που με τα σκίτσα τους χτυπούσαν τη μισαλλοδοξία και το ρατσισμό, να χρησιμοποιούνται από τους απανταχού φασίστες και μισαλλόδοξους για να προωθήσουν και να μολύνουν κι άλλους με τις ίδιες ιδέες.

—

Ο Charb, ένας από τους τέσσερις νεκρούς σκιτσογράφους δήλωνε προφητικά το 2012:

Je n’ai pas peur des représailles. Je n’ai pas de gosses, pas de femme, pas de voiture, pas de crédit. ça fait sûrement un peu pompeux, mais je préfère mourir debout que vivre à genoux.

(Δεν φοβάμαι τα αντίποινα. Δεν έχω παιδιά, σύζυγο, αυτοκίνητο, ούτε πιστωτικές κάρτες. Μπορεί να ακούγεται λίγο πομπώδες αλλά θα προτιμούσα να πεθάνω όρθιος παρά να ζω γονατιστός.)

Σε πείσμα, λοιπόν, όλων αυτών που θέλουν να επικρατήσει το σκοτάδι, το μίσος και η άγνοια, κόντρα ακόμα και στο θάνατο θαρρείς, ο Wolinski θα δημοσιεύσει ένα τελευταίο σκίτσο σήμερα το πρωί, Πέμπτη 8 Ιανουαρίου στην Paris March, ένα σκίτσο που μας αφορά κιόλας, αφού δείχνει τον Ολάντ να καθησυχάζει τη Μέρκελ, λέγοντας πως οι Έλληνες θα τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους, χωρίς όμως να έχει δει τον γκρεμό που τον περιμένει μπροστά του.

Εδώ που είμαστε, βουλιάζοντας αργά αργά στην κινούμενη άμμο του φασισμού, βλέποντας τείχη να σηκώνονται στον Έβρο, χιλιάδες να σαπίζουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και επιστροφή σε σκοτεινές εποχές χριστιανικού σκοταδισμού, ίσως να χρειαζόμαστε κάτι τέτοιους ανθρώπους, όρθιους, να μας θυμίζουν να μη ζούμε γονατιστοί.

Wolinski’s last comic, Paris March, 8/1/2015 “Είναι καλός ο δρόμος; Δεν θα το μάθω παρά στο τέλος…”

εκτυπώστε ή κατεβάστε σε PDF, το άρθρο