κυρίες και κύριοι, ο Γιάννης Χρήστου

Είναι δύσκολο να βρει κάποιος τις λέξεις για να περιγράψει το πρωτοποριακό έργο του συνθέτη Γιάννη Χρήστου. Ειδικά, αν η γνώση του για αυτόν δεν έρχεται μέσα από μια, μακράς διάρκειας, παρατήρηση και μελέτη, αλλά ξεκινάει από το ντοκιμαντέρ του μουσικολόγου Κωστή Ζουλιάτη με θέμα τη ζωή και το έργο του συνθέτη. Πώς γίνεται όμως ένας τόσο σπουδαίος καλλιτέχνης να είναι άγνωστος; Κι όμως, ακόμα κι αν μερικές φορές η ιστορία αργεί να μας συναντήσει, όταν συμβεί αυτή η επαφή, τότε το ρου της γνώσης αλλάζει, εμπλουτίζεται και εξελίσσεται.

Άργησα να μάθω για την αινιγματική προσωπικότητα του μεγάλου συνθέτη, ωστόσο πριν έναν μήνα σχεδόν, 45 ολόκληρα χρόνια από το θάνατο του στις 8 Ιανουαρίου 1970, προβλήθηκε ξανά, στον κινηματογράφο Τριανόν, το μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ του Ζουλιάτη με τίτλο “Αναπαράστασις: η ζωή και το έργο του Γιάννη Χρήστου”, ο τίτλος του οποίου είναι εμπνευσμένος από έναν ημιτελή κύκλο 130 πολύτεχνων ψυχοδραματικών τελετουργιών του συνθέτη οι οποίες επιγράφονται ως “Αναπαραστάσεις”.

Το ντοκιμαντέρ του Ζουλιάτη, το οποίο ξεκίνησε ως μελέτη της πτυχιακής του και ολοκληρώθηκε ως διδακτορική διατριβή με θέμα την φιλοσοφική σκέψη του Χρήστου, στο τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, παρουσιάζει έναν φιλόσοφο, σουρεαλιστή της μουσικής ο οποίος για διάφορους λόγους, ιστορικούς αλλά και συγκυριακούς, είχε μείνει άγνωστος για τα ελληνικά δεδομένα. Στο ντοκιμαντέρ παρουσιάζεται η πολυετής έρευνα του Ζουλιάτη από σημαντικούς σταθμούς του συνθέτη, όπως το ιστορικό φιλμ του Μίμη Κουγιουμτζή από τις πρόβες του Θεάτρου Τέχνης, το μοναδικό έγχρωμο φιλμικό ντοκουμέντο με οικογενειακές στιγμές του Χρήστου από την Αλεξάνδρεια, πολλές αδημοσίευτες φωτογραφίες του συνθέτη από το προσωπικό του αρχείο, συνεντεύξεις του Καρόλου Κουν και της Ντόρας Τσάτσου από εκπομπές της ΕΡΤ, καθώς, επίσης, πλάνα από συνεντεύξεις ανθρώπων που συνδέθηκαν είτε φιλικά είτε μουσικά με τον Χρήστου, μεταξύ των οποίων οι Στέφανος Βασιλειάδης (συνθέτης και παιδαγωγός), Θόδωρος Αντωνίου (συνθέτης και μαέστρος), η πιανίστρια Νέλλη Σεμιτέκολο και ο εικαστικός καλλιτέχνης και περφόρμερ Γρηγόρης Σεμιτέκολο, αλλά και καλλιτεχνών από το εξωτερικό οι οποίοι ασχολήθηκαν με το έργο του.

Πολλές φορές αναρωτιόμαστε πως θα εξελισσόταν μια ιστορία αν τα δεδομένα ήταν διαφορετικά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, ακόμα κι αν οι απαντήσεις και οι παράμετροι είναι άπειρες και άγνωστες για μια τέτοια σκέψη, εάν ο Χρήστου δεν έφευγε από τη ζωή τόσο νέος θα είχε ολοκληρώσει τις συνθέσεις του που έχουν μείνει ημιτελείς, ενώ θα είχαν εκτελεστεί και παιχτεί ακόμη περισσότερα έργα του με αποτέλεσμα να επηρέαζε ακόμα περισσότερους μουσικούς, ενώ δεν θα είχε παραμείνει ως ο “άγνωστος” μουσικός για τα ελληνικά δεδομένα ενώ την ίδια στιγμή ως ο μουσικός “φιλόσοφος” για τον υπόλοιπο πλανήτη.

Με τους μουσικολόγους να χαρακτηρίζουν το έργο πολυεπίπεδο, γεννημένο μέσα από τα αρχέγονα μονοπάτια της τελετουργίας, ο Χρήστου διευρύνει τα όρια της μουσικής του πατώντας στο άγνωστο. Με μια ρηξικέλευθη χρήση της μουσικής γλώσσας σπάει τους κώδικες της λογικής και του ειρμού, ξεπερνάει τις νότες χρησιμοποιώντας δραματουργικές αναπαραστάσεις ενώ προσφέρει στην τέχνη της μουσικής μια πρωτόλεια εφαρμογή μουσικών τεχνικών που θα μπορούσε να αποτελεί τον χάρτη μιας οιονεί μοντέρνας γραφής της μουσικής. Όλα αυτά μέσα από μία, σχιζοφρενικά και εκρηκτικά, εκθαμβωτική εικονοπλασία. Εικονοκλάστης και εικονοπλάστης, δεν ακροβατούσε μόνο ανάμεσα στο παλιό και στο νέο, αλλά συνέθετε μέσα από τις αρχές και τις αξίες της φιλοσοφίας βουτώντας στο συνειδητό και το υποσυνείδητο. Το είδος αυτό της μουσικής του, αυτή η γραφή αυτών των στίχων γίνεται μια αυτούσια περιπέτεια πάνω στα χαρτιά όπου οι μουσικοί του παραπαίουν στο μεταίχμιο καταστάσεων, ιδεών, συναισθημάτων, παθών και επιθυμιών, καθώς προσπαθούν να πορευτούν μέσα από τον δαίδαλο του ίδιου του μυαλού. Έτσι, ο Χρήστου δημιουργεί μια ενέργεια με την μουσική του χωρίς να καταλήγει πουθενά, το έργο καθ’ αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας λόγος που διαρκώς τείνει προς το υπερβατό και προς ένα ανέφικτο ιδεατό που ποτέ δεν μοιάζει να συγκεκριμενοποιείται.

Με μια μουσική χειμαρρώδη και ψυχρή ταυτόχρονα, σαν τις αστραπές και τις σπίθες που βραχυκυκλώνονται σ’ έναν ηλεκτρικό στύλο, ο Γιάννης Χρήστου είναι μια προσωπικότητα που μοιάζει με χερσότοπους ανεξερεύνητους όσο όμως την ανακαλύπτεις και την παρατηρείς τόσο νιώθεις ότι την καταλαβαίνεις.

Αντί επιλόγου

Αν και εφόσον δείτε το ντοκιμαντέρ και ακούσετε τις μουσικές του, δώστε λίγα λεπτά σιωπής στη σκέψη να συλλάβει την επιτελεστικότητα της μουσικής του μεγάλου συνθέτη αφήνοντας τις αναθυμιάσεις της μουσικής του να λιώσουν την ψυχή σας όπως το νερό τη ζάχαρη.

*Προσοχή στα όνειρα η Κυρία Με τη Στρυχνίνη εμφανίζεται συχνά ενώ αφεθείτε στις Πύρινες Γλώσσες όσο κι αν σας κάψουν.

εκτυπώστε ή κατεβάστε σε PDF, το άρθρο