20/2/1999 – Sarah Kane: “άντε και γαμήσου θεέ”

Στις 20 Φεβρουάριου του 1999 η Sarah Kane φτιάχνει ένα βρόγχο με τα κορδόνια των παπουτσιών της και αυτοκτονεί στο μπάνιο ενός νοσοκομείου, στα 28 της, αφού προηγουμένως πρόλαβε να αλλάξει τη ψυχοσύνθεση του σύγχρονου θεάτρου μέσα σε 4 χρόνια.

Η Sarah Kane γεννιέται στο Essex στις 3 Φεβρουαρίου του 1971. Μεγαλώνει μέσα σε μια οικογένεια βαθιά θρησκευόμενη. Μετά το γυμνάσιο απαρνείται όλες τις μέχρι τότε πεποιθήσεις της και μετακομίζει στο Bristol όπου σπουδάζει θέατρο.

Το 1995 γράφει και ανεβάζει το πρώτο της θεατρικό έργο, το Blasted (έλεος) στο Royal Court. Μια σουρεαλιστική σύνθεση με έρωτα, βία και πόλεμο. Μια απάντηση γροθιά στα τότε γεγονότα του πολέμου της Βοσνίας. Φυσικά και κατακεραυνώνεται από τους περισσότερους κριτικούς. «Γιορτή βρομιάς» χαρακτηρίζεται από την Daily Mail. Άλλοι κριτικοί καταλογογραφούν τις φρικαλεότητες: βιασμός, κανιβαλισμός συναισθηματική και ψυχική βία. Εντυπωσιακά ψύχραιμη απαντά πως δε πίστευε ότι το έργο της θα γινόταν θέμα στις ειδήσεις. «Αυτό που με σοκάρει περισσότερο είναι πως ο κόσμος ενοχλείται με την αναπαράσταση της βίας παρά με την ίδια τη βία.»

Στα έργα της αναζητά απόλυτες αξίες και το 1996 ανεβάζει το δεύτερο της θεατρικό έργο, Phaedra’s Love (Φαίδρας έρως). Μια διαφορετική διάσταση στη τραγωδία του Σενέκα που επικεντρώνεται στον Ιππόλυτο. Υποστηρίζει ότι τα πάντα μπορούν να παρουσιαστούν στη σκηνή. “Εφόσον συμβαίνουν στη ζωή μας”, λέει, “γιατί να μη μπορούν να αναπαρασταθούν στη σκηνή;”. Το έργο αυτό είναι μια ωδή στον έρωτα, τον καταδικασμένο έρωτα και την απόλυτη αγάπη που υπάρχει πέρα από το θάνατο και πλαταίνει με το χρόνο. Η Kane θεωρεί την Φαίδρα και τον Ιππόλυτο αθεράπευτα ρομαντικούς και υποστηρίζει πως και ο μηδενισμός είναι μια ακραία μορφή ρομαντισμού.

Την ίδια χρονιά γυρίζει μια μικρού μήκους ταινία 9 λεπτών, το Skin, το οποίο ένα χρόνο μετά προβάλλεται από το Channel 4.

Το επόμενο έργο της ανεβαίνει στο Royal Court το Μάιο του 1998 και ονομάζεται Cleansed (καθαροί πια). Το έργο της στηρίζεται στον ισχυρισμό του Roland Barthes που είχε πει «το να είσαι ερωτευμένος, είναι σα να είσαι στο Άουσβιτς». Μια αίθουσα βασανιστηρίων με κύριο μέλημα του σαδιστικού διευθυντή, Τίνκερ, να εξαγνίσει από τους μαθητές του κάθε συναίσθημα. Ένα σκληρό έργο με συστατικά, ακρωτηριασμούς, αρουραίους και πολύ πολύ αίμα. «Θέλησα να παρουσιάσω τη βία στη σκηνή, γιατί μερικές φορές πρέπει να βυθιστούμε στην ίδια τη κόλαση με  τη φαντασία μας για να αποφύγουμε να πάμε εκεί στη πραγματικότητα» λέει η Kane.

Τον Αύγουστο του 1998, μία εποχή που όπως είχε πει η Kane, είχε χάσει τη πίστη της στην αγάπη, ανεβάζει το Crave (λαχταρώ). Είναι ένας διάλογος τεσσάρων ατόμων, τεσσάρων φωνών. Το έργο αυτό μπορεί κανείς να το διαβάσει με διαφορετικούς τρόπους. Είτε σα διάλογο, είτε σα μονόλογο, είτε διαλέγοντας ζεύγη. Είναι λυρικό. Μοιάζει περισσότερο με μεγάλο ποίημα. Δεν σχετίζεται με κανένα από τα προηγούμενά της έργα καθώς η σωματική βία δίνει τη σειρά της, στις εσωτερικές αναζητήσεις της Kane. Είναι άκρως περιγραφικό, λίγο πριν την κατάρρευσή της. Κι ίσως σε αυτό της το έργο να έχει γραφτεί μια σύγχρονη ωδή στο έρωτα. Τον αληθινό, τον αιώνιο, τον άνευ όρων έρωτα. (διαβάστε εδώ ένα απόσπασμα του Crave)

«Υπάρχουν χειρότερα από το να είσαι πενηντάρης και χοντρός. Να είσαι τριάντα και νεκρός.»

«Αν ερχόταν ο έρωτας»

«Κι ο θάνατος είναι μια επιλογή»

«Ο θάνατος είναι ο εραστής μου και θέλει να συγκατοικήσουμε»

Στις 17 Φεβρουαρίου του 1999 κάνει απόπειρα αυτοκτονίας καταπίνοντας 150 αντικαταθλιπτικά και 50 υπνωτικά χάπια. Τρεις μέρες μετά βρίσκεται απαγχονισμένη στο μπάνιο του νοσοκομείου όπου νοσηλευόταν, λίγο μετά από την παρατήρηση μιας νοσοκόμας ότι “στις 3.30 το κρεββάτι της ήταν άδειο”.

Πριν πεθάνει όμως, αφήνει παρακαταθήκη ένα σημείωμα θανάτου 43 σελίδων, ένα ολοκληρωμένο έργο, το 4.48 phychosis (4.48 ψύχωση).

Περικλείει τα θραύσματα ενός μυαλού που προσπαθεί να συνδέσει αίτια και αιτιατά. Η μορφή του έργου της θυμίζει περισσότερο ελληνική τραγωδία. Υπάρχουν σκηνές με την ψυχίατρό της μέσα στις οποίες  παρεμβάλλονται χωρικά, διάλογοι με το μυαλό της / σκέψεις της / ερωτηματικά / ενοχές / φόβοι. Είναι ένας ψυχωγλωσσικός χείμαρρος. Μέσα από το έργο δηλώνει την πίστη της, πως η φαρμακευτική αγωγή είναι χημική λοβοτομή (παρόλα αυτά νοσηλεύεται εθελοντικά).

Η Kane είχε πει «Πολλοί λένε πως η κατάθλιψη έχει να κάνει με το κενό όμως είναι το ακριβώς αντίθετο. Είναι αποτέλεσμα υπερπληρότητας. Δε μπορείς να έχεις πίστη δίχως αμφιβολίες και αγάπη δίχως μίσος.»

Η Παρθενόπη Μπουζούρη σε συνέντευξή της για το 4.48 στο οποίο έπαιζε το κεντρικό ρόλο λέει «Αυτό το έργο μετέτρεψε στο τέλος του 20^ου αιώνα τη σκηνή του θεάτρου σε ένα πεδίο μάχης. Αυτό ήταν η προσφορά της. Στη ψύχωση μεταφέρει αυτό το πεδίο μάχης στο μυαλό του ανθρώπου. Νομίζω ότι είναι με σύγχρονους όρους, η πρώτη γραμμένη τραγωδία του 21^ου αιώνα. Γιατί νομίζω, η τραγωδία του σύγχρονου ανθρώπου είναι αυτή. Ο σπαραγμός με τον εαυτό του» 

Άλλωστε η Kane είπε πως στην εποχή μας, είναι ανήθικο να μη γράφουμε για τη βία. Είτε αυτή η βία είναι σωματική είτε είναι ψυχική. Έτσι, με αυτό το πιστεύω έδωσε σάρκα και οστά στον τρόπο που εκείνη αντιλαμβανόταν τη ζωή, τον έρωτα, το πόλεμο, το θάνατο, όλα. Πιστεύει στο κοινωνικό ρόλο του θεάτρου. Πως ίσως μπορεί να αλλάξει και λίγο τη ζωή των ανθρώπων χωρίς όμως να χειραγωγήσει κανένα συναίσθημά τους.

Μετά το θάνατό της, το 4.48 κάνει πρεμιέρα στο Royal Court τον Ιούνιο του 2000.

Το έργο της, αναγνωρίζεται και αποθεώνεται μετά το θάνατό της. Το σύγχρονο θέατρο δεν θα είναι ποτέ πια ίδιο.

Ναι. Ο φόβος είναι που με κρατάει μακριά από τις γραμμές του τραίνου. Ελπίζω μόνο στο θεό ο θάνατος να είναι το γαμημένο τέλος. Νιώθω σα να είμαι ογδόντα χρονών. Κουράστηκα από τη ζωή και το μυαλό μου θέλει να πεθάνει.

Στις 4.48
όταν η απόγνωση μ’ επισκέπτεται
θα ήθελα να κρεμαστώ
με συνοδεία τον ήχο της ανάσας του εραστή μου

Δε θέλω να πεθάνω

Με καταθλίβει τόσο πολύ το γεγονός της θνητότητάς μου που αποφάσισα να σκοτωθώ

Δε θέλω πια να ζω

Δε μπορώ να γράψω

Δε μπορώ ν’ αγαπήσω

Ο αδερφός μου πεθαίνει ο εραστής μου πεθαίνει εγώ τους σκοτώνω και τους δυο

Άντε και γαμήσου. Άντε και γαμήσου. Άντε και γαμήσου που με απέρριψες ενώ δεν ήσουν ποτέ εκεί. Άντε και γαμήσου που με έκανες να νιώθω σκατά για τον εαυτό μου. Άντε και γαμήσου που στράγγιξες το γαμημένο έρωτα και τη ζωή από μέσα μου. Να πάει να γαμηθεί κι ο πατέρας μου που μου γάμησε τη ζωή, να παει να γαμηθεί κι η μάνα μου που δε τον εγκατέλειψε, αλλά πιο πολύ, άντε και γαμήσου θεε που με έκανες να αγαπήσω έναν άνθρωπο που δεν υπάρχει. Άντε και γαμήσου. Άντε και γαμήσου. Άντε και γαμήσου.

Να θυμάσαι το φως, και να πιστεύεις στο φως.
Μια στιγμή διαύγειας πριν την αιώνια νύχτα.
Μη μ’ αφήνετε να ξεχάσω

(4.48 psychosis)

εκτυπώστε ή κατεβάστε σε PDF, το άρθρο