Με αφορμή τις πρόσφατες τραγωδίες στη Μεσόγειο άνοιξε κατά κάποιο τρόπο ξανά η συζήτηση για το μεταναστευτικό. Λέω κατά κάποιο τρόπο, γιατί η συζήτηση δεν έκλεισε ποτέ, απλά συνήθως είναι εστιασμένη σε ένα διαφορετικό κομμάτι του ίδιου ζητήματος. Τα ΜΜΕ και ένα συντηρητικό κομμάτι της κοινωνίας εδώ και χρόνια, ανακυκλώνουν τις ίδιες κουβέντες για το μεταναστευτικό «πρόβλημα» και αναπαράγουν την ίδια λιγότερο ή περισσότερο ρατσιστική ρητορική, η οποία ξεκινάει από την εγκληματικότητα, περνάει από τη δημόσια υγεία και φτάνει μέχρι τον πολιτισμικό κίνδυνο. Εντωμεταξύ από την εποχή που ο Καρατζαφέρης πήρε κυριολεκτικά το περίφημο «δεν χωράμε όλοι» και πίεζε από τα δελτία ειδήσεων να αποφασίσουμε έναν αριθμό μεταναστών και να πορευτούμε αναλόγως, μέχρι την εποχή των στρατοπέδων συγκέντρωσης και των δολοφονιών μεταναστών από τη Χρυσή Αυγή, είναι προφανές ότι έχουμε αλλάξει πίστα. Ο ρατσισμός υπήρχε πάντα στην ελληνική κοινωνία, η εκμετάλλευση το ίδιο, αλλά η κατηφόρα τα τελευταία 6 χρόνια παραέγινε ολισθηρή. Η κατάσταση στο εσωτερικό λοιπόν είναι γνωστή, αν και υποτιμημένη. Η συζήτηση όμως τώρα άναψε όχι για τα εντός των τοιχών, αλλά γιατί τα νούμερα και οι εικόνες που μεταφέρουν τα Μέσα Ενημέρωσης έγιναν ξαφνικά πολύ συγκεκριμένα. Περίπου 1750 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους μόνο μέσα στο 2015 στη Μεσόγειο προσπαθώντας να φτάσουν στην Ευρώπη.

Μπροστά σ’ αυτό το νούμερο και μπροστά στα βίντεο που κυκλοφόρησαν από τη Ρόδο και τη Λαμπεντούζα, το ευρωπαϊκό κοινό και οι κυβερνήσεις τους, αποφάσισαν ότι ήρθε η ώρα να συζητήσουν. Τι συζητάνε όμως; Τα ελληνικά ΜΜΕ κινήθηκαν στο γνωστό δρομολόγιο κίνδυνος – φόβος – ρατσισμός – οι ευρωπαίοι δεν βοηθάνε με ολίγη από συμπόνια, η οποία εκφράστηκε κυρίως σε τίτλους και σουπεράκια. Σε διάφορα ξένα ΜΜΕ παρατηρήθηκε και μια τάση για πίεση για ουσιαστική αντιμετώπιση του θέματος. Η Liberation κυκλοφόρησε με εξώφυλλο «νομιμοποιήστε τους μετανάστες». Στην Αγγλία διαβάσαμε και άρθρα που έλεγαν ότι δεν πρόκειται για τραγωδία, αλλά για δολοφονία που διέπραξαν με όλη την επισημότητα και την πρόθεση οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Οι ίδιες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πάλι τι έκαναν; Ό,τι ακριβώς αναμενόταν. Σε μια σύνοδο κορυφής διατράνωσαν και επικύρωσαν τη συνέχιση της μέχρι σήμερα πολιτικής τους και μάλιστα συμφώνησαν στην ενταντικοποίησή της. Σε τι συνίσταται όμως αυτή η πολιτική;

Για να μη φλυαρώ και να μην υποκύπτω σε λαϊκισμούς και ευκολίες, θα πρέπει να παραπέμψω σ’ ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα και που ήδη έχει συζητηθεί αρκετά. Ο τίτλος του είναι «Έμποροι των συνόρων – η νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική επιτήρησης» και το έχει γράψει ο δημοσιογράφος (και φίλος) Αποστόλης Φωτιάδης. Το βιβλίο αν και καταπιάνεται με τεχνικά και ζόρικα θέματα είναι πρώτα απ’ όλα καλογραμμένο, με μια εξαιρετική αφήγηση που κυλάει μεταξύ έρευνας, ρεπορτάζ και μαύρου μυθιστορήματος. Μοιάζει με ένα απ’ αυτά τα αμερικάνικα βιβλία που δημοσιογράφοι αφηγούμενοι με απλό τρόπο μια ιστορία, μας εισάγουν βιαίως στο βρώμικο και γεμάτο αδιέξοδα τοπίο που συνδιαλέγονται οι πολιτικές ελίτ και οι θεσμοί με τον επιχειρηματικό κόσμο. Πέρα απ’ αυτό όμως, το βιβλίο είναι χρήσιμο για μια σειρά από λόγους. Ο κόσμος που ασχολείται με το μεταναστευτικό και που συμμετέχει στο ευρύτερο κίνημα έχει την τάση (και ως ένα βαθμό λογικά) να εστιάζει στα περιστατικά ρατσιστικής και φασιστικής βίας, στις δηλώσεις και ενέργειες των Υπουργών Δημόσιας Τάξης, στις πρακτικές της ελληνικής αστυνομίας. Το βιβλίο του Φωτιάδη όμως ανοίγει μια κουρτίνα σ’ ένα παράθυρο που όλοι φανταζόμαστε μέσες άκρες πως υπάρχει αλλά δεν το γνωρίζουμε ακριβώς. Πέρα απ’ τα βασανιστήρια της αστυνομίας ή τα κλειστά κέντρα κράτησης του Χρυσοχοΐδη και του Δένδια, υπάρχει μια άλλη μακρινή πραγματικότητα ως προς το μεταναστευτικό. Η ευρωπαϊκή ένωση με τους θεσμούς και τα όργανά της έχει επιλέξει μια πολύ συγκεκριμένη πολιτική για τα σύνορα. Η πολιτική αυτή, σωστά από τον Φωτιάδη, συστηματοποιείται με τη φράση «αρχιτεκτονική επιτήρησης».

Στο βιβλίο λοιπόν, παρακολουθούμε με ενδιαφέρον την διαρκή ανάπτυξη των συστημάτων και των πρακτικών ελέγχου και επιτήρησης των ευρωπαϊκών συνόρων. Μέσα από διάφορους γραφειοκρατικούς λαβυρίνθους και ημιάγνωστες θεσμικές διαδρομές περιγράφεται η δημιουργία και η λειτουργία της Frontex, οι εσωτερικές αντιθέσεις και επιδιώξεις εντός της Ε.Ε., το κυρίαρχο δόγμα της ασφάλειας και οι έρευνες και δοκιμές νέων τεχνολογιών. Στο τέλος έχει αποδοθεί στον αναγνώστη με φοβερή ακρίβεια ένα πλέγμα από κλειστές συσκέψεις, επίσημα κείμενα, εκθέσεις, συναντήσεις και επικαλύψεις της πολιτικής με την επιχειρηματική ελίτ.

Το βιβλίο θέτει ένα σωρό ζητήματα και λύνει κάμποσες απορίες. Για παράδειγμα μέσα από μια εκτεταμένη όσο και πειστική ανάλυση εξηγεί όλα όσα πιθανότατα επιφανειακά έχουμε ακούσει δεξιά και αριστερά για την κόντρα Ιταλίας και Ε.Ε. και για την επιχείρηση «Mare Nostrum», η οποία παρουσιάστηκε από τα Μ.Μ.Ε. εντελώς μονοσήμαντα και αποκομμένα από τα συμφραζόμενά της και τις υπόλοιπες συνθήκες, αφού χρωματίστηκε ως μια επιχείρηση με ξεκάθαρα και αποκλειστικά θετικό πρόσημο, αφού περιελάμβανε την έρευνα και διάσωση μεταναστών στη θάλασσα. Γράφει όμως ο Φωτιάδης:

«Το γεγονός ότι ο Αλφάνο (σ.σ. Υπουργός Εσωτερικών Ιταλίας) εισέπραττε συγχαρητήρια για τη διάσωση μεταναστών στη Μεσόγειο την περίοδο που ο ίδιος ενεργούσε για να κλείσει την τελευταία δίοδο, την παράνομη, που αυτοί έχουν διαθέσιμη προς την Ευρώπη, αναδεικνύει με τον πιο έντονο τρόπο τον κυνισμό των Ευρωπαίων πολιτικών στο θέμα της μετανάστευσης και αποκλείει κάθε αμφιβολία για τους πραγματικούς στόχους της επιχείρησης Mare Nostrum, που την καθιστούσαν ένα εργαλείο άσκησης πολιτικής στα χέρια των υπερσυντηρητικών κύκλων στην Ευρώπη. Ενώ ο Αλφάνο είχε αρχίσει να προλειάνει το έδαφος για τη λήξη της Mare Nostrum, η παρελκυστική τακτική του είχε ήδη αρχίσει να αποδίδει, αφού η δημιουργία στρατοπέδων στη Βόρεια Αφρική εμφανιζόταν πια ως απολύτως λογική λύση»

Στο βιβλίο ο Φωτιάδης εξηγεί και προσφέρει πληροφορίες για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη (τα περίφημα drones), για τον τρόπο που η στρατιωτική βιομηχανία παρεμβαίνει (ή και επιβάλλει) (σ)τη χάραξη πολιτικής αλλά και για τα χρήματα που μοιράζονται για την έρευνα και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών επιτήρησης. Επίσης θέτει το κρίσιμο θέμα της δημοκρατίας στην Ευρώπη. Μέσα από τις αφηγήσεις του βιβλίου καθίσταται, τουλάχιστον κατά τη γνώμη μου, σαφές ότι για όλες αυτές τις πολιτικές κατευθύνσεις και αποφάσεις καμία νομιμοποίηση δεν υπάρχει, αφού λείπει εντελώς τόσο ο δημόσιος διάλογος, όσο και η λογοδοσία.

Με λίγα λόγια, ο Φωτιάδης προσπαθεί να μας ανοίξει έστω για ένα τσικ τα μάτια. Παρόλο που αποφεύγει να πει ο ίδιος τα συμπεράσματα ή να κάνει κήρυγμα, ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται το συλλογικό δρόμο που βαδίζουμε.

Το κρίσιμο σημείο λοιπόν είναι να αντιληφθούμε ότι δεν μιλάμε πια μόνο για έλεγχο μεταναστευτικών ροών με το γνωστό και παλιό διακύβευμα (έλεγχος του εργατικού δυναμικού). Πλέον θα πρέπει να εστιάζουμε και στη στροφή προς μια πολιτική της ασφάλειας. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου αρχίζουμε ίσως σιγά σιγά να συνειδητοποιούμε ότι ο κόσμος άλλαξε δραματικά με τρόπους που δεν καταφέραμε να παρακολουθήσουμε και να αξιολογήσουμε. Ο κόσμος που οικοδομείται λοιπόν, καθιστά τον όρο εξαίρεση ελάχιστο για να περιγράψει την πραγματικότητα. Πτήσεις της CIA, φυλακίσεις χωρίς δίκη, απαγόρευση επικοινωνίας, κατάργηση δικαιωμάτων που μέχρι τότε θεωρούσαμε αναπαλλοτρίωτα, νέες ερμηνείες στην προσέγγιση και αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, ηλεκτρονική επιτήρηση.

Είναι χαρακτηριστικά τα αποτελέσματα της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής, όπου στην ουσία επιβεβαιώθηκαν οι δύο βασικοί πυλώνες της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής. Παρανομοποίηση της μετανάστευσης και περαιτέρω στρατιωτικοποίηση των συνοριακών ελέγχων. Εξίσου χαρακτηριστικά είναι άλλα παρόμοια δείγματα των  τελευταίων ετών. Στο Ferguson πέρυσι, η Εθνοφρουρά με τηλεφωνήματα στα σπίτια ενημέρωνε τους κατοίκους για το τι πρέπει να κάνουν σε κατάσταση ανάγκης και ότι τα σχολεία θα έμεναν κλειστά για άγνωστο χρονικό διάστημα. Στη Βαλτιμόρη έχουμε απαγόρευση κυκλοφορίας, όπως είχαμε πριν κάποιο καιρό και στη Βοστόνη. Στη Γαλλία μετά την επίθεση στο Charlie Hebdo είδαμε το στρατό να κυκλοφορεί στους δρόμους. Ακούμε δεξιά και αριστερά για ολοένα πιο σύγχρονα σχέδια επιτήρησης. Δακτυλοσκόπηση για όλους τους μετανάστες που θέλουν να έρθουν στην Ευρώπη. Κοινή βάση δεδομένων για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες που ταξιδεύουν.

Συνεπώς, ίσως δεν έχει σημασία αν οι δυστοπίες που περιγράφει ο Φωτιάδης ονομάζονται εντέλει όντως Eurosur ή Smart Borders. Αυτό που γίνεται αντιληπτό, είναι η γενική πορεία των πραγμάτων. Εντός και εκτός συνόρων μπορούμε να μιλάμε για την εποχή του δόγματος της ασφάλειας. Αν είναι κανείς και λίγο πιο φευγάτος μπορεί να βρει αναλογίες στην επιτήρηση των συνόρων από μη επανδρωμένα αεροσκάφη με εσωτερικές πρακτικές και νομοθεσίες. Από τους αυταρχικούς νόμους στην Ισπανία, μέχρι τις πρακτικές των ελληνικών αρχών στα χρόνια του μνημονίου. Μπορεί βέβαια όλα αυτά να είναι υπερβολές και ανοησίες.

Όπως και να ‘χει, το πρόβλημα παραμένει. Οι μεταναστευτικές ροές πυκνώνουν, αφού τα προβλήματα σε περιοχές της Αφρικής μεγαλώνουν, με ευθύνη βεβαίως και της Ευρώπης. Άλλωστε δεν είναι η ιστορία της Αφρικής των τελευταίων αιώνων μια ιστορία ευρωπαϊκών παρεμβάσεων όλων των ειδών; Οι θαλάσσιες διαδρομές για τους μετανάστες είναι επικίνδυνες, αλλά αυτό δεν μοιάζει να προβληματίζει ιδιαίτερα τους Ευρωπαίους. Αντιθέτως πότε πότε, αυτό ακριβώς το γεγονός, φτάνουν να το υπολογίζουν ως σύμμαχό τους στην άσκηση πολιτικής. Για παράδειγμα η Αγγλία με τον πιο επίσημο τρόπο δήλωνε πρόσφατα ότι δεν υποστηρίζει επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στη Μεσόγειο. Πρόκειται για την γνωστή τακτική «drown a migrant to save a migrant», η οποία κάπως πιο απροκάλυπτα είχε περιγραφεί από τον ντόπιο αρχηγό της αστυνομίας με τη φράση «να τους κάνουμε το βίο αβίωτο». Η ιδέα αυτή λέει ότι οι μετανάστες πρέπει να ξέρουν ότι είναι πολύ δύσκολο να φτάσουν στην Ευρώπη. Έτσι δε θα ξεκινάνε καθόλου το ταξίδι. Είναι επίσης ενδεικτικό της ευρωπαϊκής πολιτικής και διάθεσης ότι στα δέκα σημεία της συνόδου κορυφής δεν υπάρχει ούτε μια φορά η λέξη «διάσωση». Όλα αυτά κι ενώ ξέρουμε ότι οι μετανάστες δεν έρχονται επειδή τάχα είναι εύκολο να έρθουν, αλλά εξαιτίας των τραγικών συνθηκών στις πατρίδες τους.

Έτσι φτάνουμε στο σημείο να μετράμε 1750 νεκρούς στη Μεσόγειο τους τελευταίους τέσσερις μήνες και το γεγονός αυτό να μην λογίζεται ακριβώς ως πρόβλημα. Είναι ακόμη τέτοιο το κλίμα ώστε τα πιο προωθημένα αιτήματα που ακούγονται (μαζικά έστω) να έχουν να κάνουν με τη διάσωση των ανθρώπων, όταν είναι στο όριο του πνιγμού στη Μεσόγειο. Ακριβώς όμως όπως η Ευρώπη έχει κάνει τις επιλογές της και έχει πάρει τις αποφάσεις της, δηλαδή έχει αποφασίσει όχι απλά να παραμείνει ένα φρούριο, αλλά να εξοπλιστεί και ακόμη περισσότερο, άλλο τόσο πρέπει και ο κόσμος του κινήματος να πάρει τις δικές του αποφάσεις. Το αίτημα «διάσωση» είναι ελάχιστο. Η Ευρώπη Φρούριο δεν είναι κίνδυνος θάνατος μόνο για όσους βρίσκονται απ’ έξω και πεθαίνουν στη θάλασσα, αλλά και για όσους θα αποτελούν τον πληθυσμό μέσα. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν στον κόσμο πάνω από 50.000.000 μετανάστες (άνθρωποι που έχουν μετακινηθεί απ’ την εστία τους), περισσότεροι απ’ ότι στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα διλήμματα είναι σαφή. Ή θα προτάξουμε προς κάθε κατεύθυνση το δόγμα της ασφάλειας, μεταφράζοντας όλα τα ζητήματα σε μια ευκαιρία επιτήρησης και ελέγχου ή θα αλλάξουμε οριστικά πορεία, προτάσσοντας εντελώς αντίθετες αξίες. Ή θα γκρεμίσουμε αυτό το υπερσύγχρονο και ακραία συντηρητικό φρούριο και μαζί τις κάμερες που επιτηρούν κάθε ανθρώπινη κίνηση ή θα ζήσουμε σε μια άνευ προηγουμένου και πέρα από κάθε φαντασία δυστοπία.

«Λιγοστοί στρατιωτικοί αστειεύονται σ’ ένα πηγαδάκι, τα θέματα που εναλλάσσονται είναι η Χρυσή Αυγή και οι κοπέλες που βρίσκονται στην αίθουσα. Πίσω τους, το αίθριο μοιάζει πια σχεδόν έρημο. Εγκαταλειμμένα γυαλιστερά περίπτερα με φυλλάδια που επιδεικνύουν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας επιτήρησης. Ατμόσφαιρα αρκούντως αποστειρωμένη για να την παρομοιάσει κανείς με θερμοκοιτίδα. Μέσα σε τέτοιου είδους χώρους μοιάζει κάπως σα να γεννά η αγορά τον ίδιο της τον εαυτό. Η αναπαραγωγή μιας ερμαφρόδιτης πραγματικότητας όπου η ανθρώπινη εμπειρία, αφού υφαρπάζεται, αποδομείται και επανερμηνεύεται, γίνεται η βάση πάνω στην οποία μπαίνουν τα θεμέλια μιας νέας αγοράς. Η αγορά της ασφάλειας πρέπει να έχει γεννηθεί στα αμέτρητα συνέδρια και τα αποστειρωμένα από τη δημόσια κριτική φόρα σαν αυτό.»

Περιγραφή από το συνέδριο του ερευνητικού έργου Perseus | Πειραιάς, Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας – 15/9/14

υγ. τα αποσπάσματα βέβαια είναι παρμένα από το βιβλίο

 

Πώς θα σου φαινόταν αν το παιδί σου δε γνώριζε τι σημαίνει θάλασσα; Πώς θα ένιωθες αν μια μέρα ξυπνούσες και οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας που έχεις δει γινόταν πραγματικότητα; Μια ιστορία κεντημένη μέσα από σενάρια διεστραμμένης φαντασίας, η οποία μπορεί να μην έχει γίνει ακόμα ταινία ωστόσο, όπως και οι ταινίες τρόμου, έτσι και αυτή καλλιεργεί μέχρι το τέλος μια μετεωρίζουσα συνθήκη.

Ας πάρουμε τα γεγονότα από την αρχή…

[Καθώς διαβάζεις το παρακάτω κείμενο το αμερικάνικο πλοίο MV Cape Ray πιθανόν να έχει ήδη  ξεκινήσει γεμάτο χημικά προς το κέντρο της Μεσογείου, ανάμεσα στην Κρήτη, τη Λιβύη, την Ιταλία και τη Μάλτα, για να καταστρέψει το τοξικό του φορτίο]

 

Πώς ξεκίνησε η ιστορία;

Αν θελήσουμε να καταλάβουμε τις ψηφίδες της ιστορίας και της πολιτικής αξίζει να σταθούμε για λίγο και να παρατηρήσουμε την αρχή του νήματος το όποιο άρχισε να ξετυλίγεται το 2011, με την έναρξη του Συριακού εμφύλιου πολέμου ο οποίος έχει κοστίσει τη ζωή σε πάνω από 160.000 ανθρώπους μέχρι σήμερα. Η ιστορία όμως για τα χημικά όπλα της Συρίας και την καταστροφή τους αρχίζει να γράφεται στα τέλη Αυγούστου του 2013, μετά την τελευταία επίθεση με χρήση χημικών αερίων (21 Αυγούστου[1]) σε Συριακό έδαφος, όταν η Γαλλία ισχυρίστηκε ότι έχει στην κατοχή της  έγγραφα τα οποία επιβεβαιώνουν τη χρήση χημικών όπλων[2]..Τότε ξεκίνησαν οι πρώτες κατηγορίες ανάμεσα στο καθεστώς Άσαντ και το αντικαθεστωτικό στρατόπεδο για το ποιος κατείχε τα χημικά όπλα και ποιος έκανε την επίθεση στα προάστια της Δαμασκού, σκοτώνοντας, σύμφωνα με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα 355 ανθρώπους και τραυματίζοντας  3.600[3]. Στο σημείο αυτό η Διεθνής Κοινότητα ανέλαβε δράση, οι ΉΠΑ με τον πρόεδρο Ομπάμα ζήτησαν επίσημα από το Κογκρέσο να εγκρίνει στρατιωτική δράση στη Συρία για την αποτροπή της χρήσης των χημικών όπλων από την Συριακή Κυβέρνηση. Η Γαλλία και η Μ. Βρετανία υποστήριξαν την πρακτική των ΗΠΑ απειλώντας και αυτές με στρατιωτική επέμβαση στην Συρία. Η άμεση ανταπόκριση της Ρωσίας όμως και το διπλωματικό σχέδιο της κυβέρνησης  Πούτιν άλλαξε την στρατηγική των παραπάνω δυνάμεων. Η “Πρόταση της Μόσχας” παρουσιάστηκε ως η ιδανική λύση, προτείνοντας την άμεση παράδοση των χημικών όπλων που διαθέτουν οι συριακές Αρχές υπό διεθνή έλεγχο. Η συριακή κυβέρνηση με τη σειρά της και ακολουθώντας την πρόταση της Ρωσίας ζήτησε να ενταχθεί στον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) και παράλληλα να παραδώσει τα χημικά όπλα που διαθέτει. Μετά τη σκληρή στάση της Γαλλίας, της Μ. Βρετανία και των ΗΠΑ απέναντι στην Συρία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ψήφισμα που απαιτούσε από τη Συρία να παραδώσει τα χημικά της όπλα με σκοπό να καταστραφούν[4].

 

Ποια είναι τα χημικά όπλα που θα καταστραφούν;

Μετά από μαραθώνιες συνεδριάσεις ο Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων κατάρτισε ένα αρχικό λεπτομερές χρονοδιάγραμμα, με συγκεκριμένες ημερομηνίες και προσδοκώμενα αποτελέσματα για την άμεση απομάκρυνση των χημικών όπλων από την Συρία και την καταστροφή τους[5]. Οι επικίνδυνες ουσίες των συριακών χημικών όπλων υπολογίστηκαν σε περίπου 1.400 τόνους και σε αυτές ανήκουν το «αέριο μουστάρδας[6]», το νευροτοξικό «σαρίν[7]» και το οργανοσφωρικό VX(ένα λίτρο του οποίου αρκεί για να σκοτώσει 100.000 ανθρώπους)[8]. Το χρονοδιάγραμμα προέβλεπε πως τα συγκεκριμένα τοξικά αέρια θα πρέπει να μεταφερθούν από 12 διαφορετικά σημεία της Συρίας μέσα σε εμπόλεμες ζώνες και μετά να μεταφερθούν εκτός Συρίας μέχρι τα τέλη Απριλίου και να ξεκινήσουν να καταστρέφονται μέχρι το τέλος του 2014.

 

Πού θα καταστραφούν τα όπλα;

Οι χώρες που πρωτοστάτησαν για την καταστροφή των χημικών όπλων της Συρίας και οι οποίες παράγουν οι ίδιες χημικά όπλα, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Γαλλία και η Αγγλία, αρνήθηκαν να αναλάβουν την καταστροφή των τοξικών στις χώρες τους, παρά το γεγονός πως η διεθνής νομοθεσία απαγορεύει την μετακίνηση των χημικών όπλων από την χώρα που τα κατέχει, και προβλέπει την καταστροφή τους μόνο στο έδαφος της χώρας αυτής ή της χώρας που τα παράγει[9]. Βέλγιο και Νορβηγία επίσης αρνήθηκαν να καταστραφούν τα χημικά όπλα στο έδαφος τους και επόμενος σταθμός ήταν η Αλβανία. Η κυβέρνηση των Τιράνων είχε δεχτεί αρχικά την αμερικάνικη πρόταση. Οι μαζικές αντιδράσεις ωστόσο του λαού της Αλβανίας είχαν ως αποτέλεσμα την ανατροπή των σχεδίων των Μεγάλων Δυνάμεων, υπενθυμίζοντας σε Κυβέρνηση και Διεθνή κοινότητα το τραγικό δυστύχημα που είχε γίνει το 2008 σε εργοτάξιο αποσυναρμολόγησης όπλων με 26 νεκρούς. Η επίσημη δικαιολογία παρόλα αυτά ήταν η “έλλειψη υποδομών”[10].

Τότε γεννήθηκε η Μεγάλη Ιδέα. Η ιδέα που προτάθηκε και ισχύει μέχρι και σήμερα για την καταστροφή των χημικών ήταν να συγκεντρωθούν τα τοξικά στο λιμάνι της Λαττάκειας στη Συρία, από εκεί να μεταφερθούν με δύο φορτηγά πλοία, το δανέζικο ArkFututraκαι το νορβηγικό TAIKO στο λιμάνι της GioiaTauro, στην Ιταλία. Στην συνέχεια, τα χημικά θα φορτωθούν στο αμερικάνικο πλοίο MV Cape Ray, το οποίο θα κατευθυνθεί στα διεθνή ύδατα, σε  άγνωστη τοποθεσία μεταξύ Ελλάδας, Ιταλίας, Μάλτας και Λιβύης, όπου ειδικοί από το Edgewood Chemical & Biological Center, το σημαντικότερο κέντρο ερευνών του στρατού των ΗΠΑ για βιολογικά και χημικά όπλα, θα καταστρέψουν το δηλητηριώδες φορτίο του με τη μέθοδο της υδρόλυσης, μέσα σε 60 μέρες[11]. Η μέθοδος της υδρόλυσης θεωρείται μέχρι σήμερα η καλύτερη μέθοδος για την καταστροφή χημικών όπλων. Η μόνη υποσημείωση είναι ότι η συγκεκριμένη μέθοδος δεν έχει ξαναγίνει ποτέ εν πλω[12].

Σήμερα, τα δύο εμπορικά πλοία βρίσκονται στο λιμάνι της Ιταλίας GioiaTauroκαι μεταφορτώνουν εν πλω το τοξικό τους υλικό, στο MV Cape Ray, καθώς μετά από κινητοποιήσεις των κατοίκων απαγορεύτηκε η μεταφορά των χημικών όπλων να πραγματοποιηθεί στη στεριά.

Η ειδική συντονίστρια του ΟΗΕ για τα χημικά όπλα της Συρίας SigridKaag[13] δήλωσε: Όλα τα χημικά προτεραιότητας θα καταστραφούν στη θάλασσα της Μεσογείου, στο Αμερικανικό πλοίο MV Cape Ray. Τα λιγότερο επικίνδυνα θα καταστραφούν από εταιρίες και χώρες που προθυμοποιήθηκαν να τα αναλάβουν, όπως στην περίπτωση της Γερμανίας, στην πόλη Munster[14].

Στο σημείο αυτό γεννιούνται ερωτήματα που αντί να δίνουν απαντήσεις προκαλούν ερωτήσεις, κεντημένες μέσα από διατυπώσεις συμφερόντων. Ο ευρωβουλευτής Κρίτων Αρσένης  ένας από τους Έλληνες πολιτικούς που ασχολούνται με το ζήτημα και οποίος έχει κάνει πολλαπλές παρεμβάσεις στο Ευρωκοινοβούλιο και στον ΟΗΕ, δήλωσε: “Αν δε διαβάζαμε το δημοσίευμα του BBC[15] δε θα θα μαθαίναμε τίποτα για την τοποθεσία των χημικών στην μεσόγειο, καθώς  ο υφυπουργός Εξωτερικών δήλωνε ότι δε γνώριζε τίποτα για τον τόπο και το χρόνο της καταστροφής. Παρόλα αυτά διαπιστώνουμε ότι θα γίνει ανοιχτά της Κρήτης και ότι ήδη το δανέζικο πλοίο ArkFutura μετέφερε στα τέλη Δεκέμβρη ένα ποσοστό των χημικών από το λιμάνι της Λαττάκειας στη Νότια Ιταλία . Από τότε το πλοίο έχει κλείσει το σύστημα εντοπισμού θέσης (AIS) – προφανώς για λόγους ασφαλείας”[16].

Από την άλλη το υπουργείο Εξωτερικών και συγκεκριμένα ο υπουργός Ευ. Βενιζέλος, χειρίζεται το θέμα από μια ανησυχητική απόσταση υποστηρίζοντας ότι η Ελλάδα ήταν μόνη χώρα της Μεσογείου η οποία αντέδρασε και ότι δεν μπορεί να υπάρξει αποτροπή της επιλογής της Μεσογείου καθώς, σύμφωνα με τον OPCW, οι καιρικές συνθήκες της Μεσογείου είναι καταλληλότερες από αυτές του Ατλαντικού. Σύμφωνα ωστόσο με τον Βαγγέλη Πισσία, καθηγητή στο ΤΕΙ Αθηνών και υπεύθυνο εργαστηρίου Διαχείρισης Υδατικών Πόρων, η απλουστευτική σκέψη ότι τα κύματα του ατλαντικού είναι μεγαλύτερα δεν αποτελεί σταθερό επιχείρημα, διότι την ίδια στιγμή η μικρότερη απόσταση μεταξύ των κορυφών των κυμάτων της μεσογείου είναι πιθανό να δημιουργεί μεγαλύτερα προβλήματα σταθερότητας κατά την εν πλω υδρόλυση. Όπως αναφέρει και ο βιολόγος Κώστας Ζαχαριάδης, οι συνέπειες σε περίπτωση αστοχίας σε μια κλειστή θάλασσα όπως της Μεσογείου είναι μεγαλύτερες από ότι στην περίπτωση του Ατλαντικού.

Επαναπροσδιορίζοντας την στάση της ελληνικής Κυβέρνησης  αξίζει να σταθούμε στο γεγονός ότι ουδέποτε το υπουργείο Εξωτερικών αναφέρθηκε στα επιχειρήματα κατά της υδρόλυσης που έθεσε στον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων, καθώς επίσης δεν έχουμε διαβάσει μέχρι σήμερα σε κανένα μέσο, ούτε τα πανεπιστήμια έχουν λάβει, την επιστημονική προσέγγιση και τη μεθοδολογία για την υδρόλυση εν πλω.

Την ίδια στιγμή, καμία προθεσμία δεν έχει τηρηθεί. Όπως σημειώνει και ο David Blair της Telegraph , “δίχως ίχνος αμφιβολίας η προθεσμία της 30ης Ιουνίου για την καταστροφή των χημικών της Συρίας δε μπορεί να τηρηθεί”. Αν υπολογίσουμε ότι 80 τόνοι έχουν μεταφερθεί στο λιμάνι της Ιταλίας μοιάζει εξαιρετικά δύσκολο να μεταφερθούν οι υπόλοιπες ποσότητες μέχρι και τις 30 Ιουνίου. «Εάν συνεχίσουμε στο ρυθμό που πηγαίνουμε σήμερα, τότε θα έχουμε μεταφέρει όλα τα υλικά μέχρι τον Δεκέμβρη ή τον Γενάρη του επόμενου έτους», είπε ο Διοικητής των Βρετανικών δυνάμεων ενάντια στα χημικά και βιολογικά όπλα, De Bretton – Gordon[17].

Ο OlivierLepick από το Ίδρυμα Στρατηγικών Ερευνών στο Παρίσι χαρακτηρίζει, μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα LeMonde, “προϊόν φαντασίας” το χρονοδιάγραμμα για την καταστροφή των χημικών όπλων της Συρίας. “Σε κατάσταση ειρήνης θα χρειάζονταν αρκετά χρόνια” σημειώνει.

Ίσως, τελικά, να μην υπήρχε εξαρχής κάποιο ολοκληρωμένο σχέδιο από τον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων. Το CNN στις 10 Οκτωβρίου του 2013 σημείωνε ότι για την ασφαλή καταστροφή 3.100 τόνων χημικών όπλων που έχουν στην κατοχή τους οι ΗΠΑ θα χρειαστούν πλέον των δέκα ετών[18]. Πώς γίνεται τότε τα χημικά της Συρίας που αγγίζουν τους 1.400 τόνους να καταστραφούν στην διάρκεια δύο μηνών, μέσα στην θάλασσα;

Στα πολλά ερωτήματα σχετικά με τον χώρο και τον χρόνο που έχει επιλεχθεί έρχεται να προστεθεί ίσως το μεγαλύτερο ερώτημα όλων, αναφορικά με τη μέθοδο που θα χρησιμοποιηθεί, αυτή της εν πλω υδρόλυσης. Η υδρόλυση είναι μια μέθοδος που έχει χρησιμοποιηθεί έως σήμερα μόνο στην στεριά και η οποία υπολογίζεται πως μπορεί να έχει 99.9% επιτυχία στη θάλασσα, εφόσον τα χημικά διατηρούν την αρχική τους σύσταση και υπό κανονικές συνθήκες[19].

“Το σχεδόν όμως στην στατιστική, δηλαδή η περίπτωση του 99.9% επιτυχία, είναι ολέθριο (riskanalysis)” όπως ανέφερε ο Βαγγέλης Πισσίας. “Ένα αεροπλάνο δεν πετά αν έχει 99.9% πιθανότητα να μην παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα. Σκεφτείτε για κάθε 1000 αεροπλάνα που πετούσαν το ένα να έπεφτε”.

Σύμφωνα με τον Raymond Zilinskas, διευθυντή του τομέα χημικού και βιολογικού πολέμου του στρατού των ΗΠΑ και επιθεωρητή χημικών όπλων των Ηνωμένων Εθνών στο ΙΡΑΚ το 1994, “η υδρόλυση μπορεί να μην πετύχει αν υπάρχουν προσμίξεις στα χημικά, κάτι που δεν γνωρίζουμε, καθώς επίσης δεν υπάρχει ούτε εκτίμηση κινδύνου, ούτε μελέτη ανθρωπογενών/περιβαλλοντικών επιπτώσεων αν υπάρξει κάποιο ατύχημα. Δεν υπάρχει, με άλλα λόγια, εκτίμηση περιβαλλοντικού κινδύνου, δεν υπάρχει προηγούμενο, όλοι κάνουμε εικασίες” συμπληρώνει[20].

Πότε όμως ένα πρόγραμμα γίνεται επιστημονικά δεκτό και πότε απορρίπτεται; Ο Βαγγέλης Πισσίας αναφέρει πως “κατά την κατάθεση κάθε επιστημονικού προγράμματος λαμβάνεται υπόψη και η ανάλυση cost/benefit(κόστος/κέρδος). Όταν το κόστος υπερβαίνει το κέρδος κανένα πρόγραμμα δε προχωρά. Στην περίπτωση της εν πλω υδρόλυσης φαίνεται πως υπάρχει μόνο κόστος και απολύτως κανένα κέρδος”.

Συνολικά διαπιστώνεται ότι δεν υπάρχει επιστημονική μεθοδολογία, ούτε γνωρίζουμε με ποια κριτήρια καταρτίστηκε το πρόγραμμα που παρουσιάζεται. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι καμία χώρα έως σήμερα δεν δέχτηκε, ακόμα και επ’ αμοιβή, να καταστρέψει τα χημικά όπλα στο έδαφος της, επιλέγοντας εν τέλει ο Οργανισμός Απαγόρευσης Χημικών Όπλων έναν χώρο ανάμεσα σε χώρες με αδύναμες κυβερνήσεις.

 

Τι μέλλει γενέσθαι;

Άπαξ και τα χημικά όπλα έχουν απομακρυνθεί από τη Συρία δεν φαίνεται να συντρέχει λόγος γρήγορης καταστροφής τους. Ωστόσο οι κυβερνήσεις και τα οικονομικά συμφέροντα επιμένουν η διαδικασία να πραγματοποιηθεί στον συγκεκριμένο χώρο και την συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Τα ΜΜΕ τηρούν σιγή ιχθύος, με εξαίρεση κάποια τοπικά μέσα της Κρήτης, καλλιεργώντας κλίμα ασάφειας και εντείνοντας την ανησυχία του κόσμου. Τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή, αντικειμενικά ουδείς γνωρίζει.

“Όλα κρίνονται με οικονομικούς όρους και βάσει συμφερόντων. Οι χώρες πλέον γίνονται χώροι και οι αδύναμες κυβερνήσεις δεν στέκονται εμπόδιο στα οικονομικά συμφέροντα. Σήμερα είναι τα χημικά της Συρίας, αύριο οι γεωτρήσεις άντλησης πετρελαίου” αναφέρει ο Βαγγέλης Πισσίας. “Η αλληλεγγύη των κινημάτων και η αλληλοενημέρωση για την παύση της σιωπής είναι ο μόνος δρόμος” συμπληρώνει ο Κρίτων Αρσένης. Είναι τελικά στο δικό μας χέρι να ορίσουμε το πλαίσιο της αντίδρασης και να προχωρήσουμε εκεί που οι κυβερνήσεις υποχωρούν. Κάποιοι άνθρωποι στην Κρήτη ήδη έχουν κινητοποιηθεί, κάποιοι άλλοι στην Ιταλία και το Ιόνιο οργανώνονται προς αυτή την κατεύθυνση.

 

«Για το απέραντο παρελθόν της Μεσογείου, η πιο ωραία μαρτυρία είναι η μαρτυρία της ίδιας της θάλασσας. Πρέπει να το λέμε και να το ξανά λέμε. Πρέπει να την κοιτάμε και να την ξανά κοιτάμε. Βέβαια, μόνης της, δεν εξηγεί τα πάντα για το πολύπλοκο παρελθόν που δημιούργησαν οι άνθρωποι με περισσότερη ή λιγότερη λογική, ιδιοτροπία ή πλάνη. Αλλά η θάλασσα επανατοτοποθετεί με υπομονή τις εμπειρίες του παρελθόντος, τους ξαναδίνει τους πρώτους καρπούς της ζωής, τις βάζει κάτω από έναν ουρανό, μέσα σε ένα τόπο που μπορούμε να δούμε με τα ίδια μας τα μάτια, όμοιο με εκείνους του παλιού καιρού. Μια στιγμή προσοχής ή ψευδαίσθησης και όλα φαίνονται να ξαναζούν».

Fernand Braudel “Οι μνήμες της Μεσογείου” Προϊστορία και Αρχαιότητα.

 

[1]     http://www.hrw.org/news/2013/09/10/syria-government-likely-culprit-chemical-attack

[2]     The Huffington Post: “French Intel On Syria Attack Describes ‘Massive Use Of Chemical Agents’”

http://www.huffingtonpost.com/2013/09/02/french-intel-syria-attack_n_3856762.html

[3]     BBC “MSF-backed hospitals treated Syria ‘chemical victims’:  http://www.bbc.com/news/world-middle-east-23827950

[4]     “France to propose UN resolution on Syria chemical weapons handover” http://www.france24.com/en/breaking/20130910-france-propose-un-resolution-syria-chemical-weapons-handover/?

[5]     OPCW  http://www.opcw.org/

[6]     Sulfur mustard” http://en.wikipedia.org/wiki/Sulfur_mustard. Συμπτώματα: Κνησμός, δάκρυα, κάψιμο στους πνεύμονες. Προκαλεί επώδυνες φλύκταινες σε όλο το σώμα όταν εισπνέεται, χρόνιες βλάβες στους πνεύμονες, τύφλωση, καρκίνο. Μέθοδος προστασίας: Αντιασφυξιογόνος μάσκα.

[7]     Sarin: http://en.wikipedia.org/wiki/Sarin. Συμπτώματα: Βήχας, εφίδρωση, ναυτία, αναπνευστικές δυσχέρειες. Μπορεί να προκαλέσει θάνατο από ασφυξία. Θανατηφόρος ποσότητα: 100 χιλιοστά του γραμμαρίου. Μέθοδος προστασίας: Αντιασφυξιογόνος μάσκα.

[8]     VX: http://en.wikipedia.org/wiki/VX. Συμπτώματα: Bήχας, πονοκέφαλος, εκροή σιέλου και βλέννας από τη μύτη, ναυτία. Απορροφάται μέσω του δέρματος ή της εισπνοής. Θανατηφόρος ποσότητα: 10 χιλιοστά του γραμμαρίου. Μέθοδος προστασίας: Αντιασφυξιογόνος μάσκα, προστατευτική ενδυμασία.

[9]     Watchdog says Syria has been cooperative on weapons. The New York Times. 9.10.2013

[10]   “Albanians angry with U.S. over Syrian chemical weapons” http://www.reuters.com/article/2013/11/12/us-syria-crisis-albania-idUSBRE9AB10A20131112

[11]   US ship awaits mission to neutralise Syria’s chemical weapons http://www.theguardian.com/world/2014/apr/10/syria-chemical-weapons-disposal-us-ship-cape-ray

[12]   Η υδρόλυση είναι μια μέθοδος κατά την οποία τα τοξικά όπλα θα γίνουν λιγότερο συμπυκνωμένα σε βαθμό όπου   δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως όπλα δηλαδή να σκοτώσουν άμεσα κόσμο • Μετά την υδρόλυση το τελικό υγρό παραμένει τοξικό και διαβρωτικό αλλά όχι σε βαθμό που να σκοτώνει άμεσα . • Η μέθοδος βασίζεται σε χρήση ζεστού νερού με πίεση σε συνδυασμό με χρήση διαλυτικών χημικών ουσιών όπως το χλώριο. • Το τελικό διάλυμα (μετά την υδρόλυση) θα έχει όγκο 5 έως 14 φορές μεγαλύτερο από τον αρχικό ο οποίος είναι 700  τόνοι άρα ο τελικός όγκος των χημικών μετά την υδρόλυση μπορεί να φτάσει μέχρι και 9.800 τόνους.  Chemical Biological Application and Risk Reduction Business Unit. The Field Deployable Hydrolysis System. US Army, Aug 2013, Vol 1: 8

[13]   http://www.reuters.com/article/2013/11/30/us-syria-crisis-chemicals-idUSBRE9AT03S20131130

[14]   “Germany agrees to help destroy Syria’s chemical weapons” http://www.bbc.com/news/world-middle-east-25664162

[15]   Syria chemical weapons removal plan  http://www.bbc.com/news/world-middle-east-25575931

[16]   http://www.shipspotting.com/gallery/photo.php?lid=1321200

[17]   Syria’s disarmament deal is coming apart. Will Obama lower the bar for success http://blogs.telegraph.co.uk/news/davidblair/100260128/syrias-disarmament-deal-is-coming-apart-will-obama-lower-the-bar-for-success/

[18]   The United States is still getting rid of its chemical weapons http://edition.cnn.com/2013/10/11/us/u-s-chemical-weapons/

[19]   Destroying Syrian Chemicals at Sea. American Thinker. 11.1.2014

Scientists raise alarm over plan to destroy Syria’s chemical weapons at sea. Washington Times. 10.12.2013

[20]   Scientists raise alarm over plan to destroy Syria’s chemical weapons at

sea. Washington Times. 10.12.2013

* η φωτογραφία του εξωφύλλου από εδώ: http://www.stockvault.net/photo/138343/oil-barrels