Ιστορίες του Τείχους

Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.

Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·

διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
Α όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.

Αλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Ανεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

(Κωνσταντίνος Καβάφης 1897)

Nie wieder Mauer.

Skalitzer Straße γωνία Oberbaumbrücke. Εκατοντάδες άνθρωποι, μικροί και μεγάλοι, τουρίστες, μετανάστες και Γερμανοί στέκονται στο μπαλκόνι του ποταμού Spree με θέα την ξακουστή γέφυρα του Friedrichschain και το εναπομείναν τείχος μήκους 1384 μέτρων, που μετονομάστηκε East Side Gallery. Ο δήμος έχει αποφασίσει να οργανώσει εορταστικές εκδηλώσεις για τα 25 χρόνια από την πτώση του τείχους του Βερολίνου. 8000 μπαλόνια έχουν τοποθετηθεί κατά μήκος 15 χιλιομέτρων από Prenzlauer Berg μέχρι και Warschauer Straße περνώντας από την Πύλη του Βραδεμβούργου και το Checkpoint Charlie. Όλοι ανυπομονούν να δουν τα μπαλόνια. Σε 3 στρατηγικά σημεία έχουν τοποθετηθεί γιγαντοοθόνες που παίζουν ένα ντοκιμαντέρ για τα χρόνια του τείχους. Φίλοι Έλληνες έχουν έρθει να επισκεφθούν την πόλη. Τα τραίνα απεργούν, στο μετρό γίνεται το αδιαχώρητο. Την Κυριακή 9 Νοεμβρίου 2014 το απόγευμα όλοι είναι στους δρόμους. Κρατάμε μπύρες, το κρύο έχει αρχίσει να γίνεται τσουχτερό. Σε αναμονή. Το κλίμα είναι εύθυμο, ο κόσμος γελαστός. Πίσω μας μια φωνή ενός Γερμανού: «Total langweilig» Τέρμα βαρετό. Γελάμε. Αντιλαμβανόμαστε ότι περιμένουμε να δούμε τα μπαλόνια να ελευθερωθούν στον ουρανό. Έχει και ομίχλη, τα μπαλόνια δεν φωτίζουν τη νύχτα. 19.45 ακούμε χαρούμενες κραυγές και ξεφωνητά. Σκόρπια μερικά μπαλόνια φεύγουν από δω κι από κει. Δύο πυροτεχνήματα φωτίζουν πάνω από τα κεφάλια μας. Λίγα λεπτά αργότερα όλα έχουν τελειώσει. Τα φωτεινά σταντ των μπαλονιών είναι δωρεάν, ο καθένας μπορεί να τα πάρει μαζί του. Μια μέρα αργότερα ένα τέτοιο σταντ στο γερμανικό ebay πωλείται προς 7999 ευρώ.

 

H Όλγα Segler, γεννήθηκε το 1881. Το 1961 ζει στη νοτιοανατολική πλευρά της Bernauer Strasse στην περιοχή Mitte (Κέντρο) του Ανατολικού Βερολίνου. Εδώ τα σπίτια βρίσκονται στο μέσο των συνόρων. Το πεζοδρόμιο μπροστά από το σπίτι της Όλγας  και η απέναντι πλευρά του δρόμου είναι ήδη μέρος του Δυτικού Βερολίνου. Το σπίτι όμως ανήκει στην μεριά της DDR.

Στις 13 Αυγούστου 1961 οι αρχές της DDR αποκλείουν τα διαμερίσματα της πολυκατοικίας που διαμένει η Όλγα. Στους διαδρόμους και στα κλιμακοστάσια διενεργούν εντατικούς ελέγχους στους ενοίκους και προσπαθούν να αποτρέψουν τυχόν απόπειρες απόδρασης. Στις 24 Σεπτεμβρίου θα αρχίσουν οι αναγκαστικές εκκενώσεις διαμερισμάτων. Από το βράδυ της 24ης Σεπτεμβρίου,η Όλγα έχει αποφασίσει να αποδράσει. Μπροστά από το σπίτι την περιμένει η κόρη της μαζί με την πυροσβεστική του Δυτικού Βερολίνου. Η 80χρονη πηδάει από το παράθυρο του διαμερίσματός της από τον δεύτερο όροφο σε ένα τεντωμένο πανί της πυροσβεστικής. Ο τραυματισμός στην πλάτη είναι αναπόφευκτος. Μια μέρα αργότερα η καρδιά της Όλγας υποκύπτει λόγω της έντασης που υπέστη.

 

Το πρωί της 13ης Αυγούστου 1961 δεκάδες χιλιάδες Βερολινέζοι παρακολουθούν έκπληκτοι το κλείσιμο των συνόρων μεταξύ του Ανατολικού και του Δυτικού τομέα της πόλης.

 

 

Οδοφράγματα, συρματοπλέγματα και ένοπλοι φρουροί τοποθετούνται για την πρόληψη της “παράνομης διέλευσης των συνόρων”. Ωστόσο, στο τμήμα μεταξύ της Πύλης του Βραδεμβούργου και Potsdamer Platz άνθρωποι αδράττουν αυθόρμητα την ευκαιρία, όταν δύο περιπολίες απομακρύνονται ταυτόχρονα για μια στιγμή. Από το λεγόμενο Ministergärten του Ανατολικού Βερολίνου, ένα μικρό πλήθος ορμά πάνω στο φράχτη της οδού Ebertstraße περνώντας στο Δυτικό Βερολίνο. 50 γυναίκες και άνδρες καταφέρνουν να διαφύγουν στη Δύση. Είναι κυρίως νέοι, αλλά και μερικά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που πήραν μέσα σε λιγοστά δευτερόλεπτα την απόφαση να αφήσουν τα πάντα πίσω και να τολμήσουν το βήμα προς ένα αβέβαιο αλλά ελεύθερο μέλλον.

 

Τα 28 χρόνια του τείχους έγιναν πολλές απόπειρες απόδρασης από την DDR. Με την πάροδο των χρόνων τα μέτρα ασφαλείας γίνονταν όλο και πιο αυστηρά. Οι άνθρωποι έπρεπε να βρίσκουν πιο δημιουργικές λύσεις για να περάσουν τα σύνορα. Μια από τις πιο επιτυχημένες αποδράσεις ήταν αυτή που βοήθησε περίπου 112 ανθρώπους να εγκαταλείψουν την Ανατολική Γερμανία μέσω ενός καναλιού αποχέτευσης ύψους 1,30 μέτρων.  Ακριβής αριθμός των θυμάτων δεν υπάρχει. Υπολογίζεται στα 250 άτομα.

Τον Σεπτέμβριο του 1979 δυο οικογένειες δραπετεύουν με ένα μπαλόνι. Μετά από 3 αποτυχημένες προσπάθειες κατασκευής του, τελικά τα ξημερώματα της 19^ης Σεπτεμβρίου αποφασίζουν να δοκιμάσουν την τύχη τους με την βοήθεια του κρύου βοριά. Μετά από μισή ώρα στον αέρα, αντιλαμβάνονται ότι τελείωσε το υγραέριο και πως έχει ξεκινήσει μια γρήγορη κατάβαση. Προσγειώνονται σε άγνωστο για εκείνους έδαφος. Γνωρίζουν καλά πως από δω και πέρα όλα μπορεί να πάνε στραβά. Με΄τα από το περπάτημα σε χωράφια φτάνουν σε ένα αγρόκτημα. Ένα αμάξι μπροστά τους σταματάει και βγαίνουν δυο Δυτικοί αστυνομικοί. Η μία από τις δυο γυναίκες τους ρωτάει αφελώς «Είμαστε εδώ στην Δύση;». Τα είχαν καταφέρει.

 

13 Αυγούστου του 1961 αρχίζει η αντικατάσταση των συρματοπλεγμάτων με την κατασκευή του τείχους. Η πιο διάσημη φωτογραφία στην ιστορία του ψυχρού πολέμου απεικονίζει τον 19χρονο τότε στρατιώτη Conrad Schumann να πηδά το συρματόπλεγμα για να περάσει στην δυτική πλευρά μετά από προτροπή δυτικών αστυνομικών. Έμεινε στην ιστορία ως «Mauerspringer» (αυτός που πηδά το τείχος).

 

Δυο αδέρφια συναντιούνται μετά από δυο ολόκληρα χρόνια, με την άρση απαγόρευσης εισόδου των Δυτικών στην DDR. Χριστούγεννα 1963.

 

 

Δύο μάνες χαιρετούν τα παιδιά τους που έμειναν με τις γιαγιάδες τους στο Ανατολικό Βερολίνο. Θα περάσει καιρός μέχρι να λάβουν την άδεια μετακίνησης. 26 Αυγούστου 1961

 

“Niemand hat die Absicht, eine Mauer zu errichten.”

[Κανείς δεν έχει την πρόθεση να φτιάξει τείχος]

WALTER ULBRICHT, EAST GERMAN HEAD OF STATE, JUNE 1961.