Πριν δύο μήνες περίπου προβλήθηκαν στα δελτία των 20:30 και στα διεθνή Μέσα πλάνα από την βομβαρδισμένη και εγκαταλελειμμένη Συρία. Οι εικόνες αυτές τραβήχτηκαν και μεταδόθηκαν από μια κάμερα που ήταν τοποθετημένη πάνω σε ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος (UAV), γνωστότερου ως drone. Πριν λίγες ημέρες είδα πρώτη φορά drone στο κέντρο της Αθήνας. Στην παρέλαση πάλι, της 25ης Μαρτίου τα drones του στρατού έκαναν επίσημα την πρώτη τους εμφάνιση στο ελληνικό κοινό.

…Καλώς ήρθατε στην εποχή των drones…

Τα drones, που στην κυριολεξία σημαίνουν κηφήνες, είναι αρκετά δημοφιλή εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Αρκεί κάποιος να αναλογιστεί ότι από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 τα βλέπουμε σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας, ενώ δεν είναι λίγες και οι τηλεοπτικές σειρές και τα animation που τα προβάλλουν, εξοικειώνοντας και απενοχοποιώντας τους τηλεθεατές με την ύπαρξη και τη χρήση τους.

Η παρουσία τους ωστόσο δε μένει μόνο στις οθόνες, καθώς τα drones έχουν πολλές χρήσεις. Η Amazon θέλει να αποστέλλει βιβλία με drones, στην Αυστραλία τα χρησιμοποιούν για να εντοπίζουν τους καρχαρίες, η Google μέχρι το 2017 θέλει να μεταφέρει τα εμπορεύματα της με drones (1), στην Τεχεράνη μεταφέρουν φορτία μεθαμφεταμίνης, ενώ στην Β. Ντακότα ψηφίστηκε νόμος όπου η αστυνομία θα διαθέτει drones εξοπλισμένα με οπλισμό όπως: τέιζερ, λαστιχένιες σφαίρες, δακρυγόνα κ.α. (2). Η χρήση τους, πάλι, για στρατιωτικούς σκοπούς είναι ακόμα μεγαλύτερη (3). Η μεγάλη διάδοση της χρήσης των UAV έχει σήμερα δημιουργήσει τεράστια βιομηχανία, η οποία όπως είναι αναμενόμενο, προκαλεί αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο (4).

Στην Ελλάδα (5) πάλι, σύμφωνα με δημοσιεύματα, οι κυβερνήσεις (τόσο ΝΔ-ΠΑΣΟΚ όσο Σύριζα-ΑΝΕΛ) συζητάνε την αγορά drones και για άλλες χρήσεις- εκτός δηλαδή από μαχητικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη που κατέχει ήδη ο στρατός- σκέφτονται να ενισχύσουν τον εξοπλισμό τους με drones για την επιτήρηση των συνόρων, για συλλογή δεδομένων, για παρακολούθηση διαδηλώσεων κ.α. (6). Σε παράλληλους χρόνους, η αμερικάνικη κυβέρνηση επιμένει ώστε το ελληνικό έδαφος να αποτελέσει πεδίο για στάθμευση των αμερικάνικων drones. Αίτημα το οποίο ακόμα εκκρεμεί.

Πολλά είναι τα ερωτήματα που αναπτύσσονται σε σχέση με τη διάδοση των drones, τόσο δεοντολογικά, όσο και νομικά. Αρκεί κάποιος να σκεφτεί ότι τα μαχητικά drones χρησιμοποιούνται στις σύγχρονες πολεμικές συγκρούσεις για να εντοπίζουν και να πλήττουν στόχους σε τοποθεσίες που θεωρούνται ριψοκίνδυνες ή απρόσβατες. Η μυστική χρήση τους από την αμερικάνικη κυβέρνηση και το στρατιωτικό της μηχανισμό έχει προκαλέσει αμφιλεγόμενες αντιδράσεις, καθώς σύμφωνα με δημοσιεύσεις παραβιάζει διεθνείς συνθήκες ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Τι συμβαίνει με τα drones;

Σύμφωνα με το Bureau of Investigative Journalism (Γραφείο Ερευνητικής Δημοσιογραφίας), από το 2002 η αμερικάνικη κυβέρνηση έχει σκοτώσει περισσότερους από 4.000 στρατιώτες και άμαχους πολίτες στο Αφγανιστάν, το Πακιστάν, τη Σομαλία και την Υεμένη (7).

Οι αποκαλύψεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα την άμεση διεξαγωγή έρευνας από το Κογκρέσο, καθώς η κυβέρνηση Ομπάμα κρατούσε μυστική την πληροφορία, ενώ παράλληλα διατηρούσε απόρρητες τις ταυτότητες των ανθρώπων που σκοτώθηκαν από τη χρήση μαχητικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών.

Η ιστοσελίδα The Intercept , που επικεντρώνεται στις κατασκοπευτικές δραστηριότητες της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας (NSA), δημοσίευσε απόρρητα έγγραφα με τίτλο “The Drone Papers” όπου αποκάλυψε ότι πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν από τη χρήση μαχητικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Σύμφωνα με τα έγγραφα, η κυβέρνηση Obama πραγματοποίησε βομβαρδισμούς -παρά τις πληροφορίες που είχαν ότι, προκαλούσαν το θάνατο σε άμαχο πληθυσμό- συνεχίζοντας έτσι την πολιτική στρατηγική που είχε ξεκινήσει ο G. W. Bush, αντιμετωπίζοντας τον κόσμο ως πεδίο μάχης (8).

Λίγη ιστορία…

Ήταν πριν 14 χρόνια, στις 4 Φεβρουαρίου του 2002, όταν η CIA χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος τύπου: Predator (9), με στόχο τη δολοφονία ενός ανθρώπου. Ο στόχος βρισκόταν στην επαρχία Paktia, στο Αφγανιστάν, κοντά στην πόλη Khost. Ο επιδιωκόμενος στόχος ήταν o Osama Bin Laden, ή τουλάχιστον κάποιος υπάλληλος της CIA είχε σκεφτεί ότι με τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών θα ήταν πιο εύκολη η δολοφονία του. Λίγο μετά το περιστατικό και την αποτυχία της προσπάθειας, ο Donald Rumsfeld -Υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης Bush- εξήγησε ότι “ Η εν λόγω ενέργεια έλαβε χώρα με στόχο την καταστροφή ενός εργοστασίου παραγωγής πυραύλων”. Το περιστατικό συνέβη όταν ο στρατός -για ένα μικρό χρονικό διάστημα- βοηθούσε το πρόγραμμα της CIA. Σύμφωνα με δημοσιογράφους και μετά από συνεντεύξεις με κατοίκους της περιοχής που βομβάρδισε η αμερικάνικη κυβέρνηση, έγινε γνωστό πως οι νεκροί ήταν άμαχοι, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν συλλέκτες μεταλλικών απορριμάτων. Κάπως έτσι ξεκίνησε -να γίνεται γνωστή- η ιστορία της χρήσης των drones.

Γράφει ο Mark Mazzetti, στο βιβλίο του ‘The Way of the Knife’. “Είναι σπάνια η τεχνολογία που μπορεί να αλλάξει το πρόσωπο του πολέμου. Στο πρώτο μισό του περασμένου αιώνα τα τανκς και τα αεροπλάνα μεταμόρφωσαν τον τρόπο που ο κόσμος διεξήγαγε τους πολέμους του. Στα πενήντα χρόνια που ακολούθησαν κυριάρχησαν οι πυρηνικές κεφαλές και τα ICBMs, όπλα τρομακτικής δύναμης που έδωσαν ζωή σε νέα δόγματα ώστε να αποθαρρύνουν τα κράτη από το να τα χρησιμοποιήσουν. Η έλευση των μαχητικών drones απείλησε αυτή τη λογική: Ο πόλεμος πλέον είναι πολύ πιο εύκολος γιατί φαίνεται ελεύθερος από ρίσκο. Ο πήχης του πολέμου έχει κατέβει, η τηλεκατευθυνόμενη εποχή έχει ξεκινήσει και τα drones που σκοτώνουν έγιναν αντικείμενο γοητείας μέσα στη CIA” (2012:100)

Η σκέψη για την κατασκευή μαχητικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών ξεκινάει ακριβώς από αυτό που περιγράφει ο Mazzeti, για έναν πόλεμο χωρίς ρίσκο. Όταν λίγο πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο άρχισε να απασχολεί στρατιωτικούς, ερευνητές και επιστήμονες το πώς θα διεξάγουν πολέμους χωρίς να σκοτώνεται το ανθρώπινο δυναμικό τους (10).

(…) στο Πακιστάν, οι έφηβοι έχουν δημιουργήσει τη δική τους αργκό και αντί να λένε “Fuck you” και “άντε γαμήσου”, όπως λένε οι περισσότεροι έφηβοι του πλανήτη, λένε “I hope you get droned”.

Η ιστορία όμως των μαχητικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών δεν έχει να κάνει μόνο με την ιστορική κατασκευή τους αλλά αποτελεί και μια ιστορία γεωγραφίας. Από τις ζούγκλες του Βιετνάμ μέχρι τα βουνά του Πακιστάν, οι άνθρωποι ξέρουν και ξεχωρίζουν τα drones από τον ήχο τους. Για παράδειγμα, στο Πακιστάν, οι έφηβοι έχουν δημιουργήσει τη δική τους αργκό και αντί να λένε “Fuck you” και “άντε γαμήσου”, όπως λένε οι περισσότεροι έφηβοι του πλανήτη, λένε “I hope you get droned”, “ελπίζω να σε βρει το drone”. Έτσι τα drones έχουν μετατραπεί σε οιονεί βρισιές, οι οποίες κυριαρχούν τη ζωή τους ως ένα αντικειμενικό γεγονός που τους σκοτώνει ενώ την ίδια στιγμή το εύχονται σε φίλους.

Ντρονοποίηση;

Δανειζόμενοι τον όρο “ντρονοποίηση” από τον Grégoire Chamayou, φαίνεται τελικά ότι το να γράφει κάποιος για τα drones είναι σαν προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει τον τρόπο με τον οποίο η δυστοπία και το φαντασιακό αποτελούν κομμάτι της εν λόγω πραγματικότητας.

Για παράδειγμα, ο χρήστης ενός μαχητικού drone κατέχει μια κυρίαρχη εξουσία που όταν χρησιμοποιήσει βία, ρίχνοντας ένα πύραυλο στον στόχο που έχει εντολή, ο ίδιος ο χρήστης έχει μια απόσταση από το συμβάν, σαν να παίζει video game, την ίδια στιγμή όμως ο ίδιος βρίσκεται σε μια μόνιμη ασφάλεια και ασυλία από το αντικείμενο της επίθεσης του.

Από την άλλη, τα μη μαχητικά drones αποτελούν εργαλεία για την καλύτερη εξυπηρέτηση και προστασία των πολιτών. Από πότε όμως η τεχνολογία, όπως το Διαδίκτυο, τα κοινωνικά δίκτυα, οι CCTV cameras και τα drones, θεωρούνται ουδέτερα, χωρίς σκοπό και συμφέρον; Στην προσπάθεια της ανάλυσης των drones, θα πρέπει αρχικά να παραδεχτούμε ότι η τεχνολογία άρα και τα drones αποτελούν συνέχεια της κυρίαρχης τάξης και του συστήματος. Είναι εργαλεία μιας θεσμοθετημένης εξουσίας που στόχος τους δεν είναι απλά να υπηρετούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες των ανθρώπων αλλά μάλλον περισσότερο να επεκτείνουν τον έλεγχο των εκάστοτε κυβερνήσεων. Μήπως τελικά, τα drones έχουν μετατραπεί σε εργαλεία επιτήρησης και ελέγχου, αντικαθιστώντας το σύγχρονο Panopticon του Bentham; Πόσα drones άραγε θα χρησιμοποιηθούν στο σύντομο μέλλον μετά τα συμβάντα σε Γαλλία και Βέλγιο; Πόσα drones θα τεθούν σε χρήση για την καλύτερη φύλαξη των συνόρων για τις προσφυγικές ροές, στο όνομα μιας νέας μορφής ασφάλειας;

Τα παραπάνω ερωτήματα δεν αφορούν την προστασία των προσωπικών μας δεδομένων ενάντια στην ασφάλεια που ισχυρίζονται ότι μας παρέχουν αλλά της ελευθερίας μας ενάντια στον έλεγχο.

Φαίνεται λοιπόν σαν να οδεύουμε προς έναν κόσμο σαν αυτόν που περιγράφει ο Mike Davis όπου : “Ο πραγματικός έλεγχος πάνω στις κινήσεις των ανθρώπων δεν έχει τόση ανάγκη από τα τείχη (σύνορα), όσο έχει την τεχνολογία. Αυτή είναι και η σφαίρα προς τη δημιουργία μιας κοινωνίας ολοκληρωτικού ελέγχου”, μιας κοινωνίας που όλοι εποπτεύουμε, καταπιέζουμε και επιτηρούμε.

 

Παραπομπές:
(1) To πρόγραμμα της Google ονομάζεται Project Wing έχει ήδη ξεκινήσει τις δοκιμαστικές πτήσεις ενώ πριν κάποιους μήνες έκανε το γύρο του Διαδικτύου ένα βίντεο με μια δοκιμαστική πτήση. Δείτε εδώ: http://www.digitaltrends.com/cool-tech/watch-googles-new-project-wing-drone-deliver-a-package/
(2) Η American Civil Liberties Union (ACLU), επισήμανε ότι η απόφαση είναι επικίνδυνη διότι η χρήση τέτοιων μέσων θα καταστήσει ευκολότερη τη χρήση βίας εξ αποστάσεως από την αστυνομία. Τα μη θανατηφόρα όπλα σκοτώνουν και αυτά. Σύμφωνα με τον ιστότοπο killedbypolice.net, τουλάχιστον 779 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί από την αστυνομία στις ΗΠΑ μέχρι στιγμής μέσα στο 2015.
(3) Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (IISS), η χρήση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) για στρατιωτικούς ή άλλους σκοπούς θα είναι πολύ μεγαλύτερη στο μέλλον εξαιτίας της μείωσης του μεγέθους και του κόστους τους. https://www.iiss.org/en/about%20us/press%20room/press/archive/2014-9797/february-262d/use-of-drones-7b1b
(4) Για παράδειγμα η British Aerospace έχει μετοχές για την κατασκευή μη επανδρωμένων αεροσκαφών στις περισσότερες αγορές όπως το Ισραήλ, Νότια Αφρική, Γερμανία και Σουηδία.
(5) Τι ισχύει στην Ελλάδα και τι αξίζει να γνωρίζετε; http://www.pttl.gr/drones-rules-in-greece-00527/
(6) Η Ελλάδα στο Ισραήλ για να ψωνίσει drones που έχουν “δοκιμαστεί” στη Γάζα http://www.thepressproject.gr/article/69610/I-Ellada-sto-Israil-gia-na-psonisei-drones-pou-exoun-dokimastei-sti-Gaza
(7) Get the data: Drone wars: https://www.thebureauinvestigates.com/category/projects/drones/drones-graphs/
(8) Από το 2012 o James Bradley με τη χρήση εργαλείων εικόνας και πληροφορίας που διατίθενται δημόσια από το Bureau of Investigative Journalism και το Google Satellite View ανεβάζει εικόνες από επιθέσεις αμερικάνικων drones στο λογαριασμό “Dronestagram”. Η κάθε ανάρτηση είναι συνοδευόμενη από ημερομηνία, τοποθεσία και σύντομη περιγραφή του συμβάντος, αναμεταδίδεται σε άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
(9) Το σύστημα Predator σχεδιάστηκε για το Υπουργείο Άμυνας με σκοπό να κατέχει κάθε πληροφορία, να μπορεί να παρακολουθεί και να επιτηρεί σε συνδυασμό με την ικανότητα να μπορεί να σκοτώνει σε περίπτωση πολέμου. Η κατασκευή του άρχισε να πραγματοποιείται τη δεκαετία του 1980. Η επιλογή του ονόματος έχει αναφορές από την ταινία επιστημονικής φαντασίας με πρωταγωνιστή τον Arnold Schwarzenegger, όπου τα τα ρομπότ αιωρούνται στον ουρανό με στόχο να σκοτώσουν ανθρώπους.
(10) Η Ιστορία των Drones: https://understandingempire.wordpress.com/2-0-a-brief-history-of-u-s-drones/

 

Την Τρίτη δημοσιεύτηκε μια περίληψη της έκθεσης της Γερουσίας για τις ενισχυμένες μεθόδους ανάκρισης της CIA. Αυτές που χρησιμοποιήθηκαν αμέσως μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, από το 2002 έως το 2007 περίπου. Από τότε διαβάζουμε αναλυτικές περιγραφές βασανιστηρίων και σχόλια επί σχολίων για το αν έπρεπε ή όχι να δημοσιευτεί αυτή η έκθεση. Η συζήτηση γίνεται για το timing της δημοσίευσης και η συζήτηση γίνεται για το αν τελικά ήταν αποτελεσματικές αυτές οι μέθοδοι ανάκρισης. Ακόμη και προοδευτικοί Αμερικάνοι μπαίνουν στη λογική να επικαλεστούν το πόρισμα της επιτροπής, η οποία λέει ότι αυτές οι μέθοδοι, τα βασανιστήρια δηλαδή, έχει αποδειχτεί ότι δεν είναι αποτελεσματικές. Ο κρατούμενος λέει ψέματα, λέει ό,τι χρειάζεται να πει προκειμένου να σταματήσει ο βασανισμός. Κάποιοι άλλοι απαντούν ότι τα στοιχεία της επιτροπής δεν είναι ακριβή.

Αυτή είναι όμως μια συζήτηση που μας πάει πίσω. Ένας καθηγητής νομικής, ο Jeremy Waldron, λέει πολύ απλά ότι η απαγόρευση των βασανιστηρίων είναι απόλυτη, ειδάλλως πάμε κόντρα στην ίδια τη λογική του Νόμου. Ο Μπους πάλι σε μια συνέντευξη που έδωσε δύο μέρες πριν την δημοσίευση της έκθεσης, είπε ότι είμαστε τυχεροί που έχουμε ανθρώπους που δουλεύουν σκληρά για την CIA κι αν η έκθεση μειώνει τη συνεισφορά τους στη χώρα, τότε είναι άδικη και άκυρη. «Αυτοί οι άνθρωποι είναι πατριώτες»

“The report’s full of crap, excuse me (..) You see it too often in Washington where a group of politicians get together and sort of throw the professionals under the bus,”

Dick Cheney

Αλλά το θέμα μας δεν είναι να πούμε ότι ο Μπους είναι κακός ή ότι η CIA υπερέβη τα εσκαμμένα. Για τις πρακτικές αυτές δόθηκε το πράσινο φως από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και το υπουργείο Δικαιοσύνης. Οι πρακτικές αυτές νομιμοποιήθηκαν από την συλλογική τρέλα μετά την επίθεση της 9/11. Οι πρακτικές αυτές νομιμοποιήθηκαν από όλο τον κόσμο και σχεδόν όλος ο κόσμος συμμετείχε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην εφαρμογή τους. (Ναι και η Ελλάδα, λείπουμε εμείς ποτέ απ’ τα καλά του κόσμου;)

Είναι ενδεικτικό ότι γερουσιαστής που συμμετέχει στην επιτροπή σήμερα και στηρίζει την έκθεση, δήλωνε σε τηλεοπτική εκπομπή το 2003, ότι δεν θα απέκλειε τίποτα προκειμένου να αποκτήσει η κυβέρνηση πληροφορίες από ένα κρατούμενο που είχε θεωρηθεί τρομοκράτης. «Πρέπει να είμαστε σκληροί»

Είναι επίσης ενδεικτικό ότι αμέσως μετά την επίθεση της 9/11 ο Μπους ισχυρίστηκε ότι οι διατάξεις της συνθήκης της Γενεύης δεν ισχύουν για τους κρατούμενους που κατηγορούνται για συμμετοχή στην Αλ Κάιντα.

 

Τι εννοούμε όταν λέμε βασανιστήρια

Όταν λοιπόν οι ΗΠΑ έπιαναν κάποιον ύποπτο για τρομοκρατία μετά την 9/11, τον πήγαιναν σε ένα από τα black sites που φαίνονται στο χάρτη και άρχιζε η παρακάτω διαδικασία.

Waterboarding

Όπως καταλαβαίνετε από την εικόνα, οι βασανιστές δένουν τον κρατούμενο σε μια σανίδα ή κάτι ανάλογο ώστε τα πόδια να βρίσκονται σε ψηλότερη θέση από το κεφάλι. Επάνω στο κεφάλι τοποθετείται ένα ύφασμα. Οι βασανιστές ρίχνουν νερό πάνω στο ύφασμα με μεγαλύτερη ή μικρότερη ταχύτητα. Το νερό, λόγω της θέσης του κεφαλιού, δεν βρίσκει διέξοδο για πουθενά (πχ. δεν μπορεί να πάει προς τους πνεύμονες). Έτσι σιγά σιγά ο κρατούμενος δυσκολεύεται να αναπνεύσει και σύντομα – ανάλογα και την ποσότητα του νερού – αρχίζει να πνίγεται. Περιγράφεται ότι ο βασανιστής έκανε ένα απλό θόρυβο με τα δάχτυλά του δύο φορές και ο κρατούμενος απλά πήγαινε από μόνος του να καθίσει στη σανίδα. Αναφέρονται περιστατικά που ο κρατούμενος πάθαινε ανεξέλεγκτους σπασμούς σε χέρια και πόδια, είχε παραισθήσεις, ξεσπούσε σε υστερικές παρακλήσεις, έκανε εμετούς και έβγαζε αφρούς από το στόμα. Σε έναν κρατούμενο, τον Abu Zubaydah που θεωρήθηκε υψηλής αξίας στόχος, χρησιμοποιήθηκε το παραπάνω βασανιστήριο 83 φορές.

Rectal feeding και rectal rehydrating

Τοποθετείται στον πρωκτό του κρατούμενου με κλύσμα το απαιτούμενο σωληνάκι και μέσω αυτού, διοχετεύεται φαγητό και υγρά. Αυτό συνέβαινε τόσο σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ο κρατούμενος αρνιόταν να πιει νερό ή να φάει, όσο και χωρίς άλλο λόγο αλλά απλά γιατί όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ένας αξιωματούχος της CIA «σου έδινε τον απόλυτο έλεγχο πάνω στο κρατούμενο». Το βασανιστήριο αυτό που χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα σε τρεις κρατούμενους που θεωρούνταν ηγετικά στελέχη της Αλ Κάιντα, προκάλεσε πολλά προβλήματα (ζημιές στο έντερο και τον πρωκτό λόγω βίαιης ή απρόσεκτης χρήσης του κλύσματος, ενώ παρατηρήθηκε και η περίπτωση να σαπίζει τροφή στο έντερο και εν γένει στο πεπτικό σύστημα).

Stress positions και στέρηση ύπνου

O κρατούμενος Abu Zubaydah έμεινε 266 ώρες (κάτι παραπάνω από 11 μέρες) σε ένα μεγάλο κουτί (κάτι σαν φέρετρο) και 29 ώρες σε ένα μικρό κουτί, με τις εξής διαστάσεις: Πλάτος 53.34 εκατοστά, μήκος 61 εκατοστά και ύψος 61 εκατοστά. Ένας άλλος κρατούμενος έμεινε όρθιος 54 ώρες και μετά τον έβαλαν καθιστό για άλλες 24, μην επιτρέποντάς του να κοιμηθεί για συνολικά 78 ώρες. Άλλος κρατούμενος, που θεωρούνταν ο σωματοφύλακας του Μπιν Λάντεν, έμεινε κρεμασμένος 22 ώρες με το ένα χέρι του δεμένο με χειροπέδες ψηλά. Ένας κρατούμενος υπεύθυνος, σύμφωνα με την υπηρεσία, για βομβιστικές επιθέσεις έμεινε για δυόμιση μέρες όρθιος με το ένα χέρι σηκωμένο ψηλά. Η στέρηση ύπνου μπορούσε να κρατήσει και για 180 ώρες. Οι κρατούμενοι φυλάσσονταν σε άδεια κελιά χωρίς την παραμικρή θέρμανση ενώ ακουγόταν πολύ δυνατός θόρυβος ή μουσική ασταμάτητα.

Και πάει λέγοντας.

Οι κρατούμενοι δέχονταν διαρκώς απειλές όλων των ειδών. Τους απειλούσαν ότι θα εκτελεστούν από μέρα σε μέρα, ότι οι βασανιστές θα πιάσουν την οικογένειά τους και θα βιάσουν τις γυναίκες τους. Σε μερικούς κρατούμενους φορούσαν πάνες, προκειμένου να τους εξευτελίσουν. Κάποιες φορές τους έβγαζαν ξαφνικά από τα κελιά τους, τους φόραγαν κουκούλες και τους έβαζαν να τρέχουν σε ένα στενό διάδρομο. Εκεί βρίσκονταν οι δεσμοφύλακες, οι οποίοι χτυπούσαν τον κρατούμενο που έτρεχε στα τυφλά.

Κάποτε κάποιος ξεχάστηκε από την υπηρεσία για 17 μέρες δεμένος σε έναν τοίχο. Ένας κρατούμενος πέθανε από υποθερμία. Αφού είχε περάσει το βασανιστήριο της στέρησης ύπνου για 48 ώρες, τον άφησαν σε απόλυτο σκοτάδι, του έριξαν παγωμένο νερό και τον παράτησαν δεμένο στο τσιμεντένιο πάτωμα, ημίγυμνο.

Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, υπήρξαν περιστατικά που οι κρατούμενοι είχαν παραισθήσεις, παράνοια, αϋπνία και απόπειρες να στραφούν κατά του ίδιου τους του εαυτού. Ένας κρατούμενος προσπάθησε να δαγκώσει και να κόψει τις φλέβες του καρπού του και ένας άλλος προσπάθησε να κόψει την αρτηρία στο πόδι του με μια οδοντόβουρτσα. Ο Arsala Khan, που κατηγορείται ότι βοήθησε τον Μπιν Λάντεν να δραπετεύσει από την Αμερική, περιγράφεται ότι είχε πολύ έντονες παραισθήσεις, οι οποίες σωματοποιούνταν. Έβλεπε σκυλιά να κυνηγούν και να τρώνε την οικογένεια του.

Αξίζει να σημειωθεί ότι 26 από τους 119 κρατούμενους δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις που η ίδια η CIA είχε θέσει για την φυλάκιση ύποπτων για τρομοκρατία. Σε μία περίπτωση μάλιστα, ο Nazar Ali, ένας άντρας με ψυχικά ασθένεια, κρατήθηκε σε τέτοιου είδους συνθήκες αποκλειστικά ως αντιστάθμισμα, επειδή ένας μέλος της οικογένειάς του ήταν ύποπτο για τρομοκρατία.

ΣΔΙΤ, το όνειρο κάθε ανεπτυγμένης οικονομίας

Αμέσως μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους, η CIA, όπως λέει τόσο η ίδια, όσο και κυβερνητικοί αξιωματούχοι των ΗΠΑ, ανέλαβε ένα τεράστιο έργο για το οποίο δεν ήταν ούτε έτοιμη ούτε προετοιμασμένη. Όταν λοιπόν το κράτος δυσκολεύεται να κάνει τον σωστό επιχειρηματία ή τον αποτελεσματικό σωτήρα, έρχεται η ώρα της πάντα πρόθυμης για κάτι τέτοια, ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Δύο γιατροί, γνωστοί με τα ψευδώνυμα ‘Swigert’ and ‘Dunbar’ ανέλαβαν το έργο να αναδιοργανώσουν τις τακτικές ανάκρισης της υπηρεσίας, να γίνουν εφευρετικοί, καινοτόμοι και αποτελεσματικοί. Το αποτέλεσμα περιγράφηκε παραπάνω.

Οι δύο γιατροί έκλεισαν ένα συμβόλαιο αξίας 180 εκατομμυρίων δολαρίων για να βρούνε αυτές τις περίφημες «ενισχυμένες ανακριτικές μεθόδους». Τελικά πρόλαβαν να εισπράξουν γύρω στα 80 εκατομμύρια, πριν διακοπεί το πρόγραμμα από την κυβέρνηση.

Το 2002 η CIA έστειλε τον ‘Swigert’ σε μια χώρα που δεν κατονομάζεται, για να παράσχει συμβουλές στην ανάκριση του Abu Zubayadah. O ‘Swigert’ χρησιμοποίησε κάποιες από τις μεθόδους που αναφέραμε παραπάνω (στέρηση ύπνου, stress positions, πάνα, εικονική ταφή). Με αυτές τις ιδέες και κάποιες που συνεισέφερε ο ‘Dunbar’, πήγε στην CIA και κατέθεσε μια πρόταση 12 σημείων, με την οποία έλεγε ότι θα έπρεπε αυτοί οι δύο να προσληφθούν (με κάτι σαν σύμβαση έργου) για να βοηθήσουν στις ανακρίσεις που θα προέκυπταν όσο οι ΗΠΑ θα διεξήγαγαν τον «πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία». Οι δύο ψυχολόγοι δεν είχαν καμιά προηγούμενη πείρα από ανακρίσεις, ούτε ήξεραν τίποτα περί Αλ Κάιντα. (Η μόνη σχέση με ανακρίσεις που είχαν ήταν όταν αρκετά χρόνια νωρίτερα είχαν προτείνει «αντι – ανακριτικές» τακτικές με τις οποίες οι Αμερικάνοι στρατιώτες θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τυχόν βασανιστήρια των Βιετναμέζων).

Όπως και να’ χει οι άνθρωποι είχαν πάντως ωραίες ιδέες. Και η υπηρεσία πείστηκε.

Μάλιστα, πείστηκε τόσο πολύ, ώστε δέχτηκε ότι όταν οι δύο καινοτόμοι γιατροί πραγματοποιούν οι ίδιοι τις ανακρίσεις, πράγμα που ζητούσαν και οι ίδιοι άλλωστε, θα έπρεπε να πληρώνονται έξτρα. Πληρώνονταν 1800 δολάρια την ημέρα, δηλαδή τέσσερις φορές περισσότερο από τους υπόλοιπους ανακριτές. Τα έχουμε πει και τα έχουμε δει χιλιάδες φορές, αυτό το καταραμένο το υλικό υπόβαθρο μετατρέπει απλούς ανθρώπους σε πατριώτες και ψυχολόγους σε εφευρέτες.

Οι δύο ψευδώνυμοι ψυχολόγοι εντέλει ονομάζονται James Elmer Mitchell and Bruce Jessen και τα βιογραφικά τους έχουν μικρή έως ελάχιστη σημασία. Ο Mitchell μπήκε στην πολεμική αεροπορία το 1974, ειδικεύτηκε στην εξουδετέρωση εκρηκτικών μηχανισμών και αργότερα πήρε διδακτορικό στην ψυχολογία, εστιάζοντας στην δίαιτα, την άσκηση και την υπέρταση. Ο Jessen πήρε το διδακτορικό του στο “family sculpting” (αρνούμαι να προσπαθήσω να το μεταφράσω αυτό) και αργότερα πήγε στην πολεμική αεροπορία, όπου ειδικεύτηκε στην επιλογή ανακριτών.

Σημασία έχει ότι οι δυο τους έχουν υπογράψει μια συμφωνία η οποία τους παρέχει κατά κάποιο τρόπο τη δυνατότητα να προστατευτεί η επιχείρησή τους (γιατί έφτιαξαν και μια τέτοια στην πορεία, πώς να διαχειριστούν τέτοια οικονομικά), οι ίδιοι και οι υπάλληλοί τους από οποιαδήποτε νομική ευθύνη, που εκπορεύεται από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα. Η ασυλία πάνω απ’ όλα.

Κατά τ’ άλλα μικρή σημασία έχει ότι όλη αυτή η ιστορία με τις μεθόδους βασανισμού στοίχισε στον Jessen τη θέση του ως “εθελοντή ηγέτη του εκκλησιάσματος” ή “επίσκοπο” (είναι μορμόνος ο άνθρωπος, τι τίτλους έχουν κι αυτοί) σε μια εκκλησία της πολιτείας της Washington. Βοηθούσε, είπε κάποιος υψηλά ιστάμενος της εκκλησίας των Μορμόνων, ζευγάρια που είχαν προβλήματα με το γάμο ή τα οικονομικά τους. Για αυτό το τελευταίο είμαστε σίγουροι.

Άλλωστε μέχρι το 2009 που σταμάτησε το πρόγραμμα της cia, ουσιαστικά όλες οι ανακριτικές πράξεις είχαν ανατεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Outsourcing λέγεται και είναι το άλφα και το ωμέγα της ανάπτυξης.

Απολογίες και διαχρονικές προσπάθειες

Η CIA βεβαίως, ως άλλος παίκτης της σουπερλιγκ μετά από χαμένο ντέρμπι, εξέδωσε μια ανακοίνωση στην οποία παραδέχεται ότι έκανε λάθη, αλλά βγαίνει δυνατότερη από αυτή τη διαδικασία και θα προσπαθήσει, όπως πάντα, για το καλύτερο. Από την ανακοίνωση κρατάω και το εξής. Ότι όπως και να έχει, η υπηρεσία πρέπει να εξασφαλίσει ότι η έκθεση της γερουσίας δεν θα επηρεάσει την αυτοπεποίθηση των υπαλλήλων της CIA. Και προσθέτει με νόημα ότι ελπίζει άλλη φορά τέτοιες εκθέσεις να γίνονται και με τη δική της συνεργασία και να είναι κάπως πιο *αντικειμενικές*.

Όντως η CIA κοιτάζει να γίνεται καλύτερη και να μαθαίνει από τα λάθη της. Για παράδειγμα τη δεκαετία του 1960, όταν πειραματιζόταν ελπίζοντας να βρει κάτι που να προσιδιάζει σε ορό της αλήθειας, έδινε σε έναν ψυχικά ασθενή LSD επί 174 μέρες. Επίσης η υπηρεσία είχε και παλιά κρυφές φυλακές, στη Γερμανία και στην Ιαπωνία. Τώρα όμως επέκτεινε τις δραστηριότητές της και ονόμασε τις φυλακές «black sites».

Πέρα όμως απ’ το κωμικοτραγικό του πράγματος, η συζήτηση που ίσως πρέπει να γίνει είναι αυτή που αναρωτιέται αν αυτή η αποκάλυψη έχει κάποια σημασία ή συνέπεια. Εξαιτίας της θέσης που βρίσκονται οι ΗΠΑ (μέσα στα 5 μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας αλλά και χάρη στη μη υπογραφή της συνθήκης της Ρώμης για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο – να ‘ναι καλά ο Μπους), καμία ουσιαστική συνέπεια, πόσο μάλλον κύρωση δεν μπορούμε να περιμένουμε. Ούτε οι βασανιστές, ούτε οι ψυχολόγοι – εφευρέτες, ούτε κανείς δεν μπορεί να δικαστεί για εγκλήματα πολέμου ή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ακόμη περισσότερο, η ίδια η κοινωνία των ΗΠΑ δεν δείχνει σοκαρισμένη. Δείχνει προβληματισμένη για την αποτελεσματικότητα των βασανιστηρίων.

Κάπου σ’ αυτό το σημείο ερχόμαστε εμείς να συναντήσουμε τις ΗΠΑ. Βοηθήσαμε λέει ως χώρα, παρέχοντας αεροδρόμια (και ποιος ξέρει τι άλλο) για τη μεταφορά κρατουμένων στα μαύρα και μυστικά κέντρα κράτησης. Αλλά αυτό δεν μας κάνει εντύπωση, ούτε ότι βοηθήσαμε ούτε ότι κανείς δε ρωτάει τι και πως. Το έχουμε αποδείξει, από το Βελβεντό στη Γαδά και μέχρι τη Νιγρίτα. Εμείς τους τρομοκράτες ξέρουμε να τους χειριζόμαστε και αν ερχόταν ποτέ κάποια επιτροπή της Γερουσίας να κάνει έρευνα, δε θα είχαμε παρά να ανοίξουμε το κοντινότερο λάπτοπ και να παίξουμε λίγο στο φοτοσοπ. Ποιος ενδιαφέρεται άλλωστε στ’ αλήθεια για τα βασανιστήρια;

***

διαβάστε εδώ όλη την περίληψη της έκθεσης

Ένα εξαιρετικό μάζεμα με διάφορα γραφήματα και στοιχεία της έκθεσης

και ένα άρθρο της washington post και ένα από το new yorker από τα οποία πήρα στοιχεία

foto εξωφύλλου: Justin Norman